Rynek i instrumenty finansowe 20110520, ►► UMK TORUŃ - wydziały w Toruniu, ►► Finanse i rachunkowość ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
1. Giełda papierów warto
Ļ
ciowych
1.1.
Poj
ħ
cie giełdy oraz przedstawienie jej organów
Podstawowym elementem rynku kapitałowego, charakterystycznym dla rozwini
ħ
tych
gospodarek rynkowych, jest giełda papierów warto
Ļ
ciowych (polska nazwa giełda
wywodzi si
ħ
od niemieckiego słowa die Gilde, które oznaczało cech kupiecki, zrzeszenie
1
).
Najwi
ħ
kszy wpływ na tak istotne znaczenie giełdy na regulowanym rynku wtórnym
papierów warto
Ļ
ciowych ma wolumen zawieranych na niej transakcji oraz jako
Ļę
spółek
na niej obecnych (z rynkiem pierwotnym mamy do czynienia, gdy inwestor nabywa akcje
lub inne papiery warto
Ļ
ciowe bezpo
Ļ
rednio od ich emitenta, z wtórnym natomiast, gdy
nabyte papiery warto
Ļ
ciowe na rynku pierwotnym odsprzedawane s
Ģ
przez inwestora na
giełdzie).
2
Cho
ę
jej instytucja znana jest od dawna (pierwsze powstały ju
Ň
w XVI w.), to nie
doczekała si
ħ
w literaturze jednoznacznej
definicji
. A. Dorosz i M. Puławski okre
Ļ
laj
Ģ
giełd
ħ
papierów warto
Ļ
ciowych
jako „regularne, odbywaj
Ģ
ce si
ħ
w okre
Ļ
lonym czasie i
miejscu, podporz
Ģ
dkowane okre
Ļ
lonym normom i zasadom, spotkania osób pragn
Ģ
cych
zawrze
ę
umow
ħ
kupna-sprzeda
Ň
y oraz osób po
Ļ
rednicz
Ģ
cych w zawieraniu transakcji,
których przedmiot stanowi
Ģ
zamienne papiery warto
Ļ
ciowe, przy czym ceny owych
transakcji ustalone s
Ģ
na podstawie układu poda
Ň
y i popytu, a nast
ħ
pnie podawane do
wiadomo
Ļ
ci publicznej.”
3
Według J. Zajdy giełda papierów warto
Ļ
ciowych jest „rynkiem
abstrakcyjnym”, na którym przedmiotem transakcji s
Ģ
okre
Ļ
lone ich typy i z tego powodu
1
J. Zieleniewski, S. Szczypiorski,
Zasady organizacji i techniki handlu zagranicznego,
PWE, Warszawa
1963, s. 496.
2
D. Dziawgo,
Stowarzyszenia indywidualnych inwestorów i kluby inwestycyjne na rynku papierów
warto
Ļ
ciowych,
Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toru
ı
2004, s. 40.
3
A. Dorosz, M. Puławski,
Giełdy pieni
ħŇ
ne,
[w:] W. Januszewicz (red.),
Giełdy w gospodarce
Ļ
wiatowej,
PWE, Warszawa 1991, s. 120
.
1
jest ona „zespołem cz
Ģ
stkowych rynków specjalistycznych w zakresie papierów
warto
Ļ
ciowych maj
Ģ
cych t
ħ
własno
Ļę
,
Ň
e mog
Ģ
by
ę
wzajemnie zamienione.”
4
W. D
ħ
bski zwraca uwag
ħ
na fakt,
Ň
e definicje giełdy papierów warto
Ļ
ciowych zawieraj
Ģ
kilka podstawowych, powtarzaj
Ģ
cych si
ħ
cech
5
, tj.:
a.
obrót giełdowy oparty na uregulowaniach formalnoprawnych (instytucjonalna
forma obrotu giełdowego),
b.
stałe miejsce i czas zawierania transakcji, odbywaj
Ģ
cych si
ħ
w kr
ħ
gu
Ļ
ci
Ļ
le
wyznaczonych podmiotów oraz brak konieczno
Ļ
ci pokazywania przedmiotu
transakcji w naturze,
jednorodno
Ļę
przedmiotu zawieranych transakcji.
c.
Do najwa
Ň
niejszych
funkcji giełdy
nale
Ň
y mobilizacja, alokacja, transformacja
i wycena kapitału. Mobilizacja oznacza gromadzenie kapitału, alokacja jest przeniesieniem
kapitału od podmiotów, które maj
Ģ
jego nadwy
Ň
k
ħ
do tych, które go potrzebuj
Ģ
, tj. od
inwestora do emitenta. Poprzez transformacj
ħ
rozumie
ę
nale
Ň
y zamian
ħ
kapitału
pieni
ħŇ
nego na rzeczowy i odwrotnie. Wycena kapitału powinna ukazywa
ę
rzeczywist
Ģ
sytuacj
ħ
finansowo-ekonomiczn
Ģ
emitenta. Kursy akcji dobrych firm powinny by
ę
notowane wysoko, złych – nisko.
6
Aby giełda funkcjonowała prawidłowo musi zosta
ę
spełnionych kilka
warunków
, do
których „mo
Ň
na zaliczy
ę
:
a.
poziom popytu i poda
Ň
y,
b.
zasoby finansowe pozostaj
Ģ
ce w dyspozycji uczestników rynku,
c.
ilo
Ļę
papierów warto
Ļ
ciowych pozostaj
Ģ
c
Ģ
w wolnym obrocie,
d.
zaufanie do odpowiednich instytucji rynku kapitałowego,
e.
cz
ħ
stotliwo
Ļę
notowa
ı
,
f.
konkurencj
ħ
w
zakresie
po
Ļ
rednictwa
w
handlu
papierami
warto
Ļ
ciowymi.”
7
Na
Ļ
wiecie mamy do czynienia z dwoma sposobami organizacji giełdy papierów
warto
Ļ
ciowych.
Pierwszy
tzw.
model
ameryka
ı
ski,
wyst
ħ
puje
m.in.
w
Stanach
Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Charakteryzuje si
ħ
tym,
Ň
e powołuj
Ģ
j
Ģ
podmioty
4
J. Zajda,
Systemy bankowe w gospodarce kapitalistycznej,
PWE, Warszawa 1974, s. 39.
5
W. D
ħ
bski,
Rynek finansowy i jego mechanizmy,
PWN, Warszawa 2001, s. 123-124.
6
W. Tarczy
ı
ski,
Rynki kapitałowe. Metody ilo
Ļ
ciowe,
Placet, Warszawa 1997, s. 18.
7
D. Dziawgo, op. cit., s. 41.
2
zainteresowane stworzeniem rynku papierów warto
Ļ
ciowych. Tworz
Ģ
j
Ģ
domy maklerskie
i najcz
ħĻ
ciej to one nimi potem zarz
Ģ
dzaj
Ģ
zgodnie z przepisami prawa handlowego i
cywilnego.
8
O ile według pierwszego sposobu giełda jest instytucj
Ģ
niezale
Ň
n
Ģ
od pa
ı
stwa,
które sprawuje tylko po
Ļ
redni nadzór, nie interesuje si
ħ
natomiast lokalizacj
Ģ
, liczb
Ģ
giełd,
jej regulaminami i statusami, o tyle w drugim, zwanym modelem niemieckim, to organ
pa
ı
stwowy udziela odpowiedniego zezwolenia na powstanie giełdy i bezpo
Ļ
rednio j
Ģ
kontroluje.
9
Za przykład mo
Ň
e posłu
Ň
y
ę
tutaj Giełda Papierów Warto
Ļ
ciowych w
Warszawie, działaj
Ģ
ca w oparciu o ustawy: Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie
publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego
systemu obrotu oraz o spółkach publicznych ("ustawa o ofercie i spółkach"); Ustawa z dnia
29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi ("ustawa o obrocie"); Ustawa z dnia
29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym ("ustawa o nadzorze").
Aby giełda mogła normalnie funkcjonowa
ę
, istnie
ę
musi jej kilka podstawowych
elementów, niezale
Ň
nych od modelu giełdy. Według W. D
ħ
bskiego s
Ģ
to
10
:
a.
regulaminy, które okre
Ļ
laj
Ģ
warunki zawierania transakcji;
b.
sprawuj
Ģ
cy
kontrol
ħ
przestrzegania
regulaminu
tj.
zarz
Ģ
d
giełdy
oraz
wyspecjalizowane agendy;
wystarczaj
Ģ
ce wyposa
Ň
enie materialne.
c.
Pierwszy z elementów zawiera postanowienia dotycz
Ģ
ce zakresu działania, nadzoru
i zarz
Ģ
dzania giełdy, obowi
Ģ
zków organów zarz
Ģ
dzaj
Ģ
cych oraz ich składu, zasad
dopuszczania papierów warto
Ļ
ciowych i uczestników giełdy do udziału w niej, warunków
ustalania kursów walorów oraz funkcjonowania s
Ģ
du honorowego i rozjemczego.
11
W skład
organów giełdy
wchodz
Ģ
zarz
Ģ
d giełdy, komisja dopuszczeniowa, izba
maklerów, s
Ģ
d rozjemczy i honorowy oraz izba rozrachunkowa.
12
Ka
Ň
dy z nich pełni
odr
ħ
bne, istotne funkcje. Zarz
Ģ
d reguluje obrót giełdowy, ustala wysoko
Ļę
opłat
giełdowych oraz zasady dopuszczenia osób do jej obrotów. Odpowiada te
Ň
za finanse i
8
W. D
ħ
bski, op. cit., s. 123-124.
9
j. w.
10
W. D
ħ
bski, op. cit., s. 124.
11
j. w.
12
S. Jankowski, op. cit., s. 322-323.
3
utrzymanie ustalonego porz
Ģ
dku w pomieszczeniach giełdy. W przypadku spornych
kwestii podczas zawierania transakcji giełdowych to tak
Ň
e zarz
Ģ
d ma decyduj
Ģ
ce zdanie.
13
Komisja dopuszczeniowa decyduje, czy dany walor mo
Ň
e zosta
ę
dopuszczony do
publicznego obrotu.
14
Decyzja ta zapada bez wzgl
ħ
du na to, jaka jest atrakcyjno
Ļę
inwestycyjna przedsi
ħ
biorstwa oraz jakie s
Ģ
wyniki finansowe spółki. Zadaniem komisji
jest ocena, czy spółka ujawniła wszystkie niezb
ħ
dne dane. Odpowiedzialno
Ļę
za ich
prawdziwo
Ļę
i rzetelno
Ļę
spada na emitenta i osoby, które sporz
Ģ
dziły prospekt.
15
Maklerów reprezentuje izba maklerów. Pełni ona w stosunku do nich funkcj
ħ
organizacyjno-kontroln
Ģ
. Rozdziela ona mi
ħ
dzy nich prace, rozstrzyga zaistniałe mi
ħ
dzy
nimi spory. Maklerzy s
Ģ
pod ci
Ģ
gł
Ģ
kontrol
Ģ
izby. Zadaniem s
Ģ
du rozjemczego i
honorowego jest pomoc przy rozstrzyganiu sporów zaistniałych podczas przeprowadzania
transakcji. To on ma dopilnowa
ę
,
Ň
eby osoba, która post
ħ
puje wbrew ogólnie przyj
ħ
tym
zasadom na giełdzie oraz łamie normy etyczne, poniosła za swój czyn odpowiednie
konsekwencje.
16
Izba rozrachunkowa dokonuje rozlicze
ı
wynikaj
Ģ
cych z zawartych transakcji na
giełdzie. Istnienie izby rozrachunkowej jest gwarancj
Ģ
przeprowadzenia wszystkich
transakcji. Na wyposa
Ň
enie materialne giełdy składaj
Ģ
si
ħ
parkiet giełdy (miejsce
transakcji odbywaj
Ģ
cych si
ħ
w czasie sesji oraz tablice informuj
Ģ
ce o aktualnej warto
Ļ
ci
walorów), a tak
Ň
e pomieszczenia pomocnicze zarz
Ģ
du i urz
Ģ
dzenia ł
Ģ
czno
Ļ
ciowe.
17
1.2.
Uczestnicy giełdy
Uczestnikami giełdy s
Ģ
osoby pracuj
Ģ
ce na niej. Nie istnieje jak do tej pory
uniwersalny model organizacyjny giełdy, gdy
Ň
próby unifikacji przepisów w skali
mi
ħ
dzynarodowej nie zostały dotychczas podj
ħ
te.
18
Mo
Ň
na zgodzi
ę
si
ħ
z podziałem W. D
ħ
bskiego, który uczestników giełdy dzieli na
cztery główne grupy. Według niego w jej skład wchodz
Ģ
po
Ļ
rednicy, samodzielni
uczestnicy giełdy, urz
ħ
dnicy oraz go
Ļ
cie.
19
13
W. D
ħ
bski, op. cit., s. 124.
14
j. w.
15
Komisja daje zielone
Ļ
wiatło
, sygnowano A. B., Gazeta Giełdy Parkiet, 16-17.12.2004.
16
W. D
ħ
bski, op. cit., s. 124.
17
j. w.
18
tam
Ň
e, s.125.
4
Pierwsz
Ģ
grup
ħ
stanowi
Ģ
maklerzy (coraz rzadziej u
Ň
ywa si
ħ
poj
ħ
cia „makler akcji”
z tego te
Ň
powodu,
Ň
e dzi
Ļ
cz
ħ
sto to nie handel akcjami, a instrumentami pochodnymi ma
wi
ħ
kszy udział w obrotach na giełdzie i cho
ę
obarczony wi
ħ
kszym ryzykiem, mo
Ň
e okaza
ę
si
ħ
bardziej korzystny dla inwestorów
20
). Reprezentuj
Ģ
oni przedsi
ħ
biorstwa maklerskie,
b
ħ
d
Ģ
ce uczestnikami giełdy, tj. zawieraj
Ģ
w ich imieniu transakcje kupna-sprzeda
Ň
y.
Operacje przeprowadzane s
Ģ
w przewa
Ň
aj
Ģ
cej cz
ħĻ
ci na rachunkach osób fizycznych i
prawnych,
b
ħ
d
Ģ
cych
klientami
przedsi
ħ
biorstwa,
rzadziej
na
rachunku
samego
przedsi
ħ
biorstwa, dlatego uwa
Ň
a si
ħ
za główne zadanie maklerów po
Ļ
rednictwo w
transakcjach kupna-sprzeda
Ň
y papierów warto
Ļ
ciowych. „Makler (broker) to po
Ļ
rednik
działaj
Ģ
cy we własnym imieniu i na rachunek klienta.”
21
Brian J. Miliard zalicza do
obowi
Ģ
zków maklera zarz
Ģ
dzanie portfelem (kupowanie, sprzedawanie akcji oraz
wysyłanie okresowych sprawozda
ı
dotycz
Ģ
cych stanu naszego portfela), regulowanie na
bie
ŇĢ
co zobowi
Ģ
za
ı
klientów biura maklerskiego, gdy ci graj
Ģ
na opcjach oraz
doradztwo.
22
Z doradztwem zwi
Ģ
zana jest kwestia komunikacji mi
ħ
dzy maklerem
i inwestorem. Zrozumienie przez maklera, czego inwestor chce i co próbuje osi
Ģ
gn
Ģę
,
sprawia,
Ň
e b
ħ
dzie on mógł mu pomóc w osi
Ģ
gni
ħ
ciu zamierzonego celu.
23
Aby móc obraca
ę
papierami warto
Ļ
ciowymi w publicznym obrocie nale
Ň
y posiada
ę
obowi
Ģ
zkowo rachunek papierów warto
Ļ
ciowych, warunkiem za
Ļ
jego posiadania jest
zawarcie umowy o
Ļ
wiadczenie usług maklerskich.
24
To, kto mo
Ň
e zosta
ę
maklerem i jakie
s
Ģ
jego obowi
Ģ
zki, okre
Ļ
la ustawa.
Kolejn
Ģ
grup
ħ
stanowi
Ģ
samodzielni uczestnicy giełdy. Osoby te zawieraj
Ģ
transakcje
na własny rachunek i we własnym imieniu. Najcz
ħĻ
ciej s
Ģ
to przedstawiciele banków
i instytucji finansowych. Samodzielni uczestnicy mog
Ģ
tak
Ň
e przeprowadza
ę
transakcje
zlecane przez klientów, którzy posiadaj
Ģ
w danej firmie depozyty.
25
Mo
Ň
na spotka
ę
si
ħ
w literaturze z okre
Ļ
leniem dealer, oznaczaj
Ģ
cym uczestnika giełdy działaj
Ģ
cego we
19
j. w.
20
D. Cassidy,
Sprzedawa
ę
akcje. Optymalny moment zamykania pozycji,
Dom Wydawniczy ABC, Warszawa
2000, s. 19-24.
21
L. Dziawgo,
Jak zarobi
ę
, czyli rzecz o inwestowaniu pieni
ħ
dzy,
„Kontrakt”, Szczecin 1992, s. 121.
22
B. J. Miliard,
Pokona
ę
rynek. Skuteczne inwestowanie na rynku akcji,
Liber, Warszawa 1999, s. 15.
23
Van K. Tharp,
Giełda, wolno
Ļę
i pieni
Ģ
dze. Poradnik spekulanta,
WIG-Press, Warszawa 2000, s. 251.
24
A. Chłopecki,
Usługi maklerskie w publicznym obrocie papierów warto
Ļ
ciowych,
„KiK” Konieczny i
Kraszewski s. c., Warszawa 1995, s. 16-17.
25
S. Jankowski,
Giełda papierów warto
Ļ
ciowych
, [w:] S. Marciniak (red.),
Elementy makro i mikroekonomii
dla in
Ň
ynierów,
PWN, Warszawa 1994, s. 323.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Rynek i instrumenty finansowe 20110520, ►► UMK TORUŃ - wydziały w Toruniu, ►► Finanse i rachunkowość ...

Tematy