Ro 10, Bieńkowska i inni Wykład Prawa Karnego Procesowego

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Rozdział XOSKARŻYCIEL POSIŁKOWYZgodnie z treciš art. 53 kpk oskarżycielem posiłkowym jest pokrzywdzony, który występujew sprawach o przestępstwa cigane z oskarżenia publicznego jako strona obok oskarżycielapublicznego lub zamiast niego.Definicja ta zawiera w sobie dwa rodzaje oskarżycieli posiłkowych:1. Oskarżyciela posiłkowego "ubocznego", który może występować w procesie karnymjedynie obok oskarżyciela publicznego. W tym przypadku uzyskanie przez pokrzywdzonego statusustrony jest uzależnione od uprzedniego wniesienia aktu oskarżenia przez oskarżyciela posiłkowego.Warunkiem uznania przez sšd pokrzywdzonego za oskarżyciela posiłkowego jest złożenieprzez niego stosownego owiadczenia do momentu rozpoczęcia przewodu sšdowego na rozprawiegłównej (art. 54 § 1 kpk).Jeli oskarżyciel publiczny odstępuje od oskarżenia, nie pozbawia to uprawnień oskarżycielaposiłkowego (art. 54 § 2 kpk.).2. Oskarżyciela posiłkowego "samoistnego", który sam wnosi akt oskarżenia do sšdu, wprzypadku biernoci oskarżyciela publicznego. Warunkiem skorzystania przez pokrzywdzonego ztego uprawnienia jest wyczerpanie przez niego następujšcej procedury. W przypadku wydaniapostanowienia o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego lub jego umorzenia,pokrzywdzony może wnieć zażalenie do prokuratora nadrzędnego. Gdy ten nie przychyli się dotreci zażalenia, pokrzywdzony może wnieć zażalenie do sšdu - art. 306 § 2 kpk. Uchylajšcpostanowienie prokuratora o umorzeniu postępowaniu, sšd wskazuje powody uchylenia, a w miarępotrzeby także okolicznoci, które należy wyjanić bšd przeprowadzić, które to zalecenia sš dlaprokuratora wišżšce (art. 330 § 1 kpk). W razie ponownego wydania przez prokuratora negatywnegodla interesów pokrzywdzonego postanowienia i utrzymania go w mocy przez prokuratoranadrzędnego (art. 330 § 2 kpk) pokrzywdzony nabywa prawo do wniesienia własnego aktuoskarżenia, o czym należy go pouczyć.Instytucja wnoszenia samoistnego aktu oskarżenia przez pokrzywdzonego, nazywananiekiedy skargš subsydiarnš, stanowić ma niewštpliwie gwarancję zasady legalizmu cigania,zapobiegajšcš nieuzasadnionym decyzjom prokuratury o zaniechaniu cigania. Jej alternatywš wprocesie niemieckim jest instytucja "wymuszenia skargi" (Klageerzwingungsverfahren), którawystępuje obok skargi posiłkowej.Zgodnie z niemieckim kpk (StPO), jeli prokurator decyduje się na umorzenie postępowania,pokrzywdzony może korzystać z alternatywnych sposobów wniesienia sprawy do sšdu. Może wterminie 2 tygodni od momentu doręczenia mu postanowienia o umorzeniu zaskarżyć je doprokuratora nadrzędnego (Generalstaatsanwalt) (§ 172 I StPO). Jeli prokurator nadrzędny odmówiuchylenia decyzji o umorzeniu postępowania, pokrzywdzony może zwrócić się o wydanie decyzji wtej sprawie do sšdu. W tym przypadku zastępstwo przez adwokata jest obowišzkowe. Jeli sšd(Oberlandesgericht) uwzględni odwołanie pokrzywdzonego, prokurator musi prowadzić postępowaniei wnieć akt oskarżenia do sšdu. W tym przypadku pokrzywdzony zyskuje status oskarżycielaposiłkowego. Należy jednak wzišć pod uwagę, że w takim przypadku sšd może żšdać odpokrzywdzonego złożenia depozytu na pokrycie przewidywanych kosztów sšdowych. Jednakżeinstytucja "wymuszenia skargi" nie może być stosowana w sprawach z oskarżenia prywatnego i wprzypadkach, gdzie ciganie zostało umorzone w oparciu o zasadę oportunizmu cigania (§§ 1 S3,153a StPO). W przypadku przestępstw ciganych z oskarżenia prywatnego (których katalog pokrywasię z katalogiem przestępstw wnioskowych), jeli prokurator nadrzędny odmówił uchylenia decyzji oumorzeniu postępowania, jedynš możliwociš wniesienia sprawy do sšdu jest oskarżenie prywatnepopierane przez samego pokrzywdzonego (§ 172 II StPO). Ponadto możliwoć "wymuszenia" przezsšd od prokuratora wniesienia skargi jest krytykowana jako odstępstwo od zasady skargowoci. Zpowyższych względów nie została ona adaptowana przez ustawodawcę polskiego.W polskim procesie karnym procedurę wnoszenia samoistnego aktu oskarżenia przezpokrzywdzonego cechuje wysoki formalizm irygoryzm.Jak wskazano wyżej, warunkiem skierowania takiego aktu oskarżenia do sšdu jest wydanieaż trzech negatywnych postanowień prokuratorskich o braku podstaw do oskarżenia. Należy wskazaćtakże na obowišzkowš wstępnš kontrolę takiego aktu oskarżenia przez sšd na posiedzeniu przedrozprawš (art. 339 § 2 kpk) i obowišzkowe sporzšdzenie i podpisanie takiego aktu oskarżenia przezadwokata (art. 55 § 2 kpk).W przypadku instytucji państwowej, samorzšdowej lub społecznej taki akt oskarżenia możesporzšdzić także radca prawny.Termin na wniesienie aktu oskarżenia wynosi jeden miesišc i biegnie od momentudoręczenia pokrzywdzonemu postanowienia prokuratora o odmowie wszczęcia lub umorzeniapostępowania przygotowawczego. Jest to termin prekluzyjny, to znaczy nie może być przywrócony,jeli nie został dotrzymany bez winy pokrzywdzonego (art. 55 § 1 kpk).W przypadku wniesienia samoistnego aktu oskarżenia przez pokrzywdzonego sšd możezobowišzać Policję do dokonania okrelonych czynnoci dowodowych, podobnie jak w przypadkuoskarżenia prywatnego (art. 488 § 2 kpk). To uregulowanie ma niewštpliwie na celu pomocpokrzywdzonemu w przełamaniu barier natury praktycznej i prawnej, wišżšcych się zprzeprowadzaniem prywatnego dochodzenia bšd ledztwa.Jednakże sšd nie ma możliwoci zwrócenia sprawy oskarżycielowi posiłkowemu celemusunięcia istotnych braków postępowania dowodowego, gdyż to uprawnienie ma sšd jedynie wstosunku do oskarżyciela publicznego.Dlatego też jeli sšd uzna, iż akt oskarżenia wnoszony przez pokrzywdzonego zawiera takiebraki, wskazujšce na oczywisty brak podstaw faktycznych oskarżenia, może wydać decyzję oumorzeniu postępowania (art. 339 § 2 kpk).Szczególny rygoryzm w przypadku uzyskiwania przez pokrzywdzonego statusu oskarżycielaposiłkowego samoistnego ma służyć niewštpliwie ograniczeniu liczby bezzasadnych oskarżeńwnoszonych do sšdu. Wypada także podkrelić, iż takie uregulowania stanowiš istotne novum wporównaniu z d. kpk z 1969 r., zgodnie z którym pokrzywdzony mógł występować jedynie jakooskarżyciel posiłkowy uboczny.Obok oskarżyciela posiłkowego samoistnego, który sam wniósł akt oskarżenia, możewystępować także inny pokrzywdzony tym samym czynem (ale tylko do rozpoczęcia przewodusšdowego na rozprawie głównej), a także prokurator, który nie jest tu ograniczony żadnym terminem(art. 55 § 3 i 4 kpk).Należy dodać, iż orzeczenie sšdu o dopuszczeniu oskarżyciela posiłkowego do postępowaniama charakter deklaratoryjny, gdyż sšd może wydać decyzję negatywnš tylko wtedy, gdy stwierdzi, iżnie jest on osobš uprawnionš bšd złożył swoje owiadczenie o przystšpieniu do postępowania poterminie (art. 56 § 2 kpk). W ten sposób rozstrzygnięto wštpliwoci istniejšce w okresieobowišzywania d. kpk z 1969 r. na tle unormowania zezwalajšcego sšdowi na dopuszczenieoskarżyciela posiłkowego do postępowania, jeli "leżało to w interesie wymiaru sprawiedliwoci" (art.45 § 1 d. kpk), co sugerowało konstytutywny charakter decyzji sšdu w tej mierze. Ponadtooskarżyciela posiłkowego nie można już pozbawić uprawnień w oparciu o nieostre kryterium, iż jegoudział "znacznie utrudnia postępowanie" (art. 45 § 2 d. kpk), na którš to decyzję nie przysługiwałozażalenie.Na gruncie kpk z 1997 r. można bez wštpienia stwierdzić, iż samo owiadczenie oskarżycielaposiłkowego o chęci udziału w procesie (w przypadku oskarżyciela ubocznego) bšd złożenie aktuoskarżenia (oskarżyciel samoistny) konstytuuje go jako pełnoprawnš stronę procesowš wpostępowaniu sšdowym.Do podstawowych ograniczeń uprawnień oskarżyciela posiłkowego (zarówno samoistnego,jak i ubocznego) należy zaliczyć następujšce:1. Sšdowi przysługuje uprawnienie do ograniczenia liczby Oskarżycieli posiłkowych, jeżeli jest tokonieczne dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania (art. 56 § 1 kpk). W tymprzypadku zażalenie przysługuje jedynie oskarżycielowi posiłkowemu, który sam wniósł aktoskarżenia.2. W razie odstšpienia oskarżyciela posiłkowego od oskarżenia nie może on ponownie przyłšczyćsię do postępowania. Jeli powiadomiony o odstšpieniu oskarżyciel publiczny (nie bioršcy udziałuw postępowaniu) nie przystšpi w terminie 14 dni od otrzymania zawiadomienia do oskarżenia,powoduje to umorzenie postępowania. Uregulowanie takie może budzić pewne wštpliwoci wwietle przyjętej w polskim procesie karnym zasady ograniczonej skargowoci, z której wynika, iżodstšpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego oskarżenia nie wišże sšdu. W przypadkuoskarżyciela posiłkowego samoistnego wnoszšcego oskarżenie w sprawie ciganej z oskarżeniapublicznegoustawodawca adaptował pewne elementy z trybu prywatnoskargowego, gdzie strony (oskarżycielza zgodš oskarżonego) mogš dysponować skargš. Mimo wszystko uregulowanie takie należyuznać za słuszne, gdyż w przypadku braku zainteresowania ze strony oskarżyciela publicznegooskarżeniem (a to włanie on ma reprezentować interes społeczny), nie należy zmuszaćpokrzywdzonego do udziału w procesie prowadzonym wbrew jego woli (art. 57 kpk).3. Sšd ma możliwoć obcišżenia oskarżyciela posiłkowego kosztami procesu w przypadkuuniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania (art. 632 w zw. z art. 640 kpk).4. W przeciwieństwie do oskarżyciela publicznego reprezentujšcego interes społeczny, oskarżycielposiłkowy nie może wnieć rodka odwoławczego także na korzyć oskarżonego (arg. ex art. 425§ 4 kpk).Oskarżyciel posiłkowy po dopuszczeniu go do procesu zyskuje status pełnej stronyprocesowej. Nie musi on repreze... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Ro 10, Bieńkowska i inni Wykład Prawa Karnego Procesowego

Tematy