rozpoznawanie ciąży u bydła, wet, Przeżuwacze artykuły

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wczesne rozpoznawanie ciąży u bydła
jako element sterowania rozrodem*
– zapobieganie zaburzeniom okresu oko-
łoporodowego.
Bardzo istotnym elementem sterowa-
nia rozrodem krów jest wczesna diagno-
za ciąży, na co pozwala obecnie wiele me-
tod, w tym głównie badanie ultrasonogra-
iczne. Metody wykrywania ciąży u krów
można podzielić na: bezpośrednie – ba-
danie palpacyjne
per rectum
i badanie so-
nograiczne, dające możliwość wczesne-
go rozpoznania oraz pośrednie – metody
laboratoryjne, dające również możliwości
dosyć wczesnego rozpoznania.
Znaczenie wczesnego rozpoznawania
ciąży jest istotne z punktu widzenia ekono-
mii hodowli, jak również organizacji pra-
cy hodowlanej w stadzie. Wczesne rozpo-
znawanie ciąży pozwala na:
Zdzisław Boryczko, Marcin Pawlak, Maciej Witkowski, Sylwester Zając
z Katedry Chorób Dużych Zwierząt z Kliniką Wydziału Medycyny Weterynaryjnej
w Warszawie
rze zależy od wielu czynników, za po-
mocą których można jednocześnie stero-
wać ich funkcjami rozrodczymi. Do pod-
stawowych elementów, które pozwalają
na sterowanie rozrodem krów można za-
liczyć następujące:
– prawidłowe żywienie,
– wykrywanie rui,
– wybór optymalnego terminu inseminacji,
– transfer zarodków,
– stosowanie seksowanego nasienia,
– wczesna diagnoza ciąży,
– synchronizacja i indukcja rui,
*
Referat wygłoszony 8 maja 2010 r. w Krakowie podczas konferencji pt. „Problemy rozrodu bydła” zorganizowanej z okazji jubileuszu 45-lecia pracy naukowej prof. Ma-
rii Katkiewicz i prof. Zdzisława Boryczki.
928
Życie Weterynaryjne • 2010 • 85(11)
E
fektywność rozrodu krów w dużej mie-
Prace kliniczne i kazuistyczne
1) włączenie zwierząt, po stwierdzeniu
ciąży do grupy krów ciężarnych i wcze-
snego planowania produkcji mlecznej
i perspektywy hodowlanej;
2) możliwość ustawienia adekwatnego ży-
wienia, ustalenia czasu zasuszenia i ter-
minu spodziewanego porodu;
3) możliwość wcześniejszego indukowa-
nia rui przy diagnozie ciążowej nega-
tywnej.
Badanie palpacyjne
per rectum
pozwala
na rozpoznanie ciąży u krów i jałówek po-
między 5 a 7 tygodniem ciąży (u jałówek
wcześniej niż u krów wieloródek). Pewne
rozpoznanie ciąży u krów jest możliwe pod
koniec drugiego i w trzecim miesiącu cią-
ży. Rozpoznanie ciąży badaniem
per rec-
tum
jest stawiane na podstawie stwierdze-
nia asymetrii rogów macicy, cienkiej ścia-
ny rogu macicy w miejscu usadowienia się
pęcherza płodowego i zmiany reaktywno-
ści macicy. Pomocna jest też diagnoza za
pomocą „chwytu na obecność błon pło-
dowych”, co opisywane jest jako efekt po-
dwójnej ściany (wynika to z przesuwania
się najpierw błony pęcherza płodowego,
a później samej ściany macicy). W cza-
sie takich prób zalecana jest ostrożność,
gdyż możliwe jest uszkodzenie delikatne-
go w tym okresie zespolenia błon płodo-
wych z endometrium.
W późniejszej ciąży (od 4 miesiąca)
stwierdza się powiększenie i szmery w
ar-
teria uterina media,
zmienia się też po-
łożenie macicy, która opuszcza się poza
spojenie łonowe. Dokładny opis zmian
ciążowych możliwych do stwierdzenia
w badaniu
per rectum
w narządach roz-
rodczych krowy można znaleźć w licznych
publikacjach i książkach z zakresu rozro-
du zwierząt, w tym w perfekcyjnie opra-
cowanych monograiach na ten temat –
Hoppego oraz Richtera i Tillmanna (1, 2).
Technika ultrasonograii wniosła wie-
le nowych możliwości przy badaniu na-
rządów rozrodczych, a szczególnie w dia-
gnozie ciąży u bydła (3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10).
U bydła jest to obecnie powszechnie sto-
sowana metoda, szczególnie przydatna do
wczesnej diagnozy ciąży. Głowica stosowa-
na w tych badaniach to najczęściej głowi-
ca liniowa transrektalna, o częstotliwości
5 lub 7,5 MHz albo 5/7,5 MHz.
Przy użyciu ultrasonografu diagnoza
ciąży u krów jest już możliwa pomiędzy
dniem 21 a 24. Badanie w tym okresie jest
trudne i może być obarczone błędem, gdyż
pęcherzyk zarodkowy jest mały, średnicy
około 0,5 cm, dwustronnie wydłużony do
około 1 cm, natomiast zobrazowanie obec-
ności samego zarodka zawodne (
ryc. 1
). Bez-
spornym dowodem jest w tej fazie ciąży
stwierdzenie obecności pęcherzyka zarod-
kowego, symptomem ciąży może też być
niewielka ilość płynu w jamie macicy da-
jąca nieechogenne odbicie. Należy jednak
uwzględnić fakt, że w fazie rui oraz w fazie
międzyrujowej w macicy może występo-
wać płyn mogący dawać podobny obraz.
Wiarygodność metody usg w diagnozie
ciąży pomiędzy 21 a 24 dniem jest szaco-
wana na 80–85%.
Pomocna w ultrasonograicznej diagno-
zie ciąży jest negatywna diagnoza w opar-
ciu o stwierdzenie braku ciałka żółtego na
jajnikach.
Pomiędzy 25 a 30 dniem ciąży rozpo-
znanie ciąży za pomocą usg jest pewne
(wiarygodność badania określa się na co
najmniej 95%). W 25 dniu ciąży pęcherzyk
zarodkowy osiąga średnicę 1 cm, natomiast
w 30 dniu 2 cm. Pęcherzyk ten nieznacznie
poszerza róg macicy. Około 30 dnia poja-
wia się widoczna w obrazie usg szybka pul-
sacja echogenicznego punktu w miejscu za-
wiązka serca (około 150 uderzeń/minutę).
W 30 dniu ciąży zarodek jest wyraźnie wi-
doczny na przekroju pęcherzyka i osiąga
długość około 12 mm (
ryc. 2, 3
). Zawiązu-
jąca się kosmówka uwidacznia się w posta-
ci od 2 do 3 charakterystycznych w obra-
zie usg, hipoechogenicznych pseudoampuł
(
ryc. 4
). Około 35 dnia zarodek ma 15 mm,
a około 40 dnia 20 mm długości (
ryc. 5
). Po
35 dniu uwidacznia się jako echogenna za-
okrąglona linia błona worka owodniowe-
go (
ryc. 6, 7, 8, 9
).
W drugim i trzecim miesiącu ciąży ob-
raz usg staje się bardzo charakterystyczny.
Early pregnancy diagnosis as a constituent
of reproduction regulation in cattle
Boryczko Z.
,
Pawlak M.
,
Witkowski M.
,
Zając S.
,
Department of Large Animals Diseases with Clinic,
Faculty of Veterinary Medicine, Warsaw University
of Life Sciences – SGGW
The aim of this paper was to present important as-
pects of reproduction control in cattle. Early preg-
nancy diagnosis is an important element of this ap-
proach. Ultrasonography (USG), is widely applied for
this purpose. It allows conirm pregnancy in cow as
early as 21–24 day after conception but is diicult
and of little credibility yet, so generally the 25–30
day pregnancy may be competently conirmed with
at least 95% credibility. Since the presence of an em-
bryo is a reliable proof of pregnancy, the interpre-
tation of USG images relecting the bovine embryo
and embryo membranes development is presented
and discussed.
Keywords:
pregnancy control, diagnosis, USG, cattle.
Wskutek powstawania zachyłków błon pło-
dowych uwidaczniają się ampuły ciążowe,
wypełnione płynem, dające nieechogenne
wyraźnie zarysowane zaokrąglone obszary
(
ryc. 10
). W obrazie można również stwier-
dzić zarys rozwijających się brodawek ma-
cicznych (
ryc. 11
). W 40 dniu ciąży zaczyna
Ryc. 1.
Widoczny pęcherzyk płodowy z zawiązkiem zarodka 21-dniowego. Z lewej strony zdjęcia nieechogenny
fragment pęcherza moczowego
Życie Weterynaryjne • 2010 • 85(11)
929
Prace kliniczne i kazuistyczne
Ryc. 2.
Widoczny pęcherzyk płodowy z zarodkiem około 30 dnia ciąży
Ryc. 3.
Pęcherzyk płodowy w 30 dniu ciąży
Ryc. 4.
Hipoechogeniczne pseudoampuły ciążowe oraz widoczny „zarodek-zawią-
zek płodu” w 35 dniu ciąży
Ryc. 5.
Pęcherzyk zarodkowy z wyraźnie widocznym „zarodkiem-zawiązkiem płodu”
około 40 dnia ciąży
Ryc. 6.
Widoczna zawiązująca się błona owodniowa po 35 dniu ciąży
Ryc. 7.
Zarys echogennej zaokrąglonej linii błony worka owodniowego wraz z za-
wiązkiem płodu w 42 dniu ciąży
930
Życie Weterynaryjne • 2010 • 85(11)
Prace kliniczne i kazuistyczne
Ryc. 8.
Widoczne pseudoampuły ciążowe. W dolnej widoczny zarys płodu otoczony
błoną owodniową – ciąża około 60-dniowa
Ryc. 9.
Płód 70-dniowy w worku błony owodniowej, widoczne również w górnej
części obrazu zarysy ewoluujących brodawek macicznych
Ryc. 10.
Charakterystyczny obraz usg w 75 dniu ciąży wskutek powstawania
zachyłków błon płodowych uwidaczniających się jako ampuły ciążowe, wypełnione
płynem, dające nieechogenne wyraźnie zarysowane obszary
Ryc. 11.
Zarys rozwijających się brodawek macicznych w obrazie usg – ciąża
83-dniowa
być widoczny zarys głowy wraz z nieecho-
gennymi miejscami zawiązków oczu.
Po 60 dniu ciąży możliwe jest różnico-
wanie płci płodu, na postawie widocznych
w obrazie ultrasonograicznym zawiązków
moszny lub strzyków. Pewność takiego roz-
poznania wzrasta wraz z rozwojem płodu
w późniejszej ciąży (11).
Duże znaczenie w badaniu ultrasono-
graicznym ciąży u krowy daje możliwość
monitorowania rozwoju zarodka, a później
płodu. Szczególnie istotne jest to w aspek-
cie występującego w dosyć znacznym na-
sileniu wczesnego obumierania zarodków.
Największy odsetek zamierających zarod-
ków lub już płodu we wczesnym etapie
rozwojowym zdarza się do 35 dnia ciąży,
a więc w okresie, kiedy niemożliwe jest po-
stawienie takiego rozpoznania samym ba-
daniem palpacyjnym przez odbytnicę. Przy
obumieraniu zarodka obserwowane jest za-
padanie się ściany pęcherzyka i jego zanik.
Po 50 dniu ciąży ryzyko jej utraty u krów
spada poniżej 2%. Ponieważ wczesna dia-
gnoza ciąży może być obarczona błędem
wynikającym ze zjawiska obumieralno-
ści zarodków, które według różnych źró-
deł szacowane jest od 10 do ponad 30%,
dlatego też wynik pozytywny wczesne-
go stwierdzenia obecności zarodka powi-
nien być w każdym przypadku potwierdzo-
ny ponownym badaniem po 40 dniu ciąży.
Mniejsze znaczenie ma badanie ultraso-
nograiczne w przypadkach patologii ciąży
lub patologii macicy i jajników. W wielu ta-
kich przypadkach, np. mumiikacja płodu,
badanie
per rectum
wystarcza w pełni do
postawienia prawidłowej diagnozy, również
przy różnego stopnia
endometritis
badanie
kliniczne, ewentualnie pobranie próbek
jest rozstrzygające w postawieniu diagno-
zy i wyborze sposobu leczenia. W diagno-
zie różnicowej ropomacicza i ciąży w obra-
zie ultrasonograicznym można wyraźnie
odróżnić charakter wydzieliny ropnej zale-
gającej w macicy (charakterystyczne śnie-
żenie w obrazie), różniącej się od obrazu
nieechogennych wód płodowych.
Alternatywnymi metodami stosowa-
nymi do rozpoznawania wczesnej diagno-
zy ciąży u bydła są metody pośrednie, la-
boratoryjne.
Do metod tych należy wczesny test cią-
żowy oparty na oznaczaniu stężenia pro-
gesteronu w surowicy lub mleku w prób-
kach pobieranych w dniach od 20 do 22 od
zabiegu unasieniania lub krycia. Stężenie
progesteronu oznaczane może być meto-
dami radiologicznymi lub immunoenzy-
matycznymi. Testy te obarczone są pew-
nym marginesem błędów wynikającym
z zaburzeń funkcji i chorób w obrębie na-
rządów rozrodczych. Wiarygodność me-
tody jest szacowana <80%.
Możliwe jest również oznacza-
nie swoistych białek ciążowych PAG
Życie Weterynaryjne • 2010 • 85(11)
931
Prace kliniczne i kazuistyczne
(pregnancy-associated-glycoproteins)
w te-
stach ELISA i RIA. Testy te rekomendo-
wane są do diagnozy ciąży u krów od 30
dnia ciąży, a wiarygodność jest szacowa-
na na ponad 90%. Inną możliwością jest
oznaczanie wczesnego czynnika ciążowe-
go – EPF (early pregnancy factor)
w teście
rozetkowym pozwalające na stwierdze-
nie ciąży od 3 do 16 dnia i po 25 dniu (5).
Reasumując, można stwierdzić, że ba-
danie ultrasonograiczne ciężarnej maci-
cy krowy pozwala, w porównaniu do ba-
dania palpacyjnego
per rectum
, na więk-
szą pewność stawianych rozpoznań, jak
również znacznie wcześniejsze rozpozna-
nie ciąży już około 25 dnia. Ultrasonogra-
ia stwarza również możliwości monitoro-
wania rozwoju zarodka, stwierdzenia jego
obumierania, a także oceny stanu płodu.
Z uwagi na wysoki odsetek obumieralno-
ści zarodków-płodów we wczesnej fazie
ciąży badanie ultrasonograiczne powinno
być zawsze powtórzone po 40 dniu ciąży.
Wczesne stwierdzenie ciąży ma podsta-
wowe znaczenie zarówno z organizacyj-
nych, jak i ekonomicznych przesłanek, po-
zwalając na planowanie produkcji mlecz-
nej, włączenie do grupy krów ciężarnych
i ustalenie optymalnego terminu zasu-
szenia i żywienia. adekwatnego do da-
nej fazy ciąży.
uwzględnieniem ultrasonograii.
Magazyn Wet.
2009,
6,
680-686.
6. Braun U.:
Atlas und Lehrbuch der Ultraschall-diagnostik
beim Rind
. Parey Buchverlag, Berlin 1997.
7. Curran S., Pierson R.A., Ginther O.J.: Ultrasonographic
appearance of the bovine conceptus from days 20 thro-
ugh 60.
J. Am. Vet. Med. Assoc.
1989,
189,
1295-1302.
8. Grygar I., Kudláč E.:
Ultrasonograia w położnictwie i gine-
kologii weterynaryjnej.
Wydawnictwo Platan. Kraków 2004.
9. Hughes E. A., Davies. D. A. R.: Practical uses of ultraso-
und in early pregnancy in cattle.
Vet. Rec
.1989,
124,
456-
458.
10. Kastelic J.P., Curran S., Ginther O.J.: Accuracy of ultra-
sonography for pregnancy diagnosis on days 10 to 22 in
heifers.
heriogenology
1989,
31,
813-820.
11. Curran S., Kastelic J.P., Ginther O.J.: Determining sex of
the bovine fetus by ultrasonic assessment of the relative
location of the genital tubercle.
Anim. Reprod. Sci.
1989,
19,
217-227.
Piśmiennictwo
1. Hoppe R.:
Kliniczne rozpoznawanie ciąży u zwierząt go-
spodarskich
. PWRiL. Warszawa 1952.
2. Richter J., Tilmann H.:
Die Schwangerschaftdiagnose beim
Rind.
Paul Parey. Berlin und Hamburg 1956.
3. Boryczko Z., Pawlak M.: Badanie ultrasonograiczne. Wcze-
sna diagnostyka ciąży.
Weterynaria w Terenie
2009,
2
, 40-42.
4. Bostedt H.: Anwendungsbeispiele für die Sonographie in
der Gynäkologie, Geburtshilfe, Neonatologie und Andro-
logie.
Tierärztl. Prax
. Sonderheft, 1993, 47-52.
5. Bostedt H., Groeger S., Wehrend A., Boryczko Z.: Moż-
liwości wczesnego wykrywania u bydła ze szczególnym
Prof. dr hab. Zdzisław Boryczko, Wydział Medycyny We-
terynaryjnej SGGW, ul. Nowoursynowska 100, 02-797
Warszawa
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

rozpoznawanie ciąży u bydła, wet, Przeżuwacze artykuły

Tematy