Ruch w aktywności dziecka, Sport i zdrowie

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
RUCH W AKTYWNOĺCI DZIECKA
(artykuþ wprowadzajĢcy w problematykħ)
Potencjaþ homo sapiens
Tytuþowe sformuþowanie áRuch w aktywnoĻci dzieckaÑ (a nie np. ) ma na
celu zasygnalizowanie, Ňe powszechne w uŇyciu pojħcie ÆaktywnoĻę ruchowaÇ traktowane jest tutaj jako
pochodna pojħcia nadrzħdnego, jakim jest aktywnoĻę dziecka. Z kolei aktywnoĻę dziecka pozostaje w
oczywistym zwiĢzku z aktywnoĻciĢ czþowieka dorosþego, czyli takŇe Î w sumie Î z naturĢ gatunku
ss. W konsekwencji tþem i zarazem gruntem dla poniŇszych rozwaŇaı jest czþowiek rozpatrywany w
ĻciĻþym powiĢzaniu z fenomenem Ňycia, zaĻ oglniej problem ujmujĢc Î z bytem.
Wedþug Henri Bergsona:
James Joyce powiada zaĻ:
Z
MwiĢc o aktywnoĻci czþowieka, w szczeglnoĻci o jej ruchowym aspekcie, trudno jest obejĻę i
pominĢę choęby pobieŇne przyjrzenie siħ ÆruchowiÇ jako zjawisku we WszechĻwiecie.
Wedþug jednej z moŇliwych definicji RUCH to:
Kurt Meinel, autor podrħcznika áMotorycznoĻę ludzkaÑ
5
, zwolennik árzeczywiĻcie naukowego
podejĻcia do [...] badaı nad ruchem [...], tzn. poprzez dialektyczno-materialistyczny sposb rozumowaniaÑ,
omawiajĢc szeroko wczeĻniejsze prby naukowego ujħcia problematyki motorycznoĻci, wyþuskuje bþħdy
poprzednich teorii wyliczajĢc je i podajĢc w skondensowanej formie. Krytyka owych teorii, wyrosþych w
rŇnych okresach i na rŇnym gruncie sprowadza siħ najczħĻciej do wsplnego przeciw tym teoriom zarzutu
wobec ámetafizycznego, jako ostatecznej konsekwencji dualistycznego i idealistycznego sposobu myĻleniaÑ.
Przeciwstawię siħ takim rozwiĢzaniom moŇna Î wedþug autora ksiĢŇki Î ájedynie z pozycji filozofii
monistycznej i materialistycznejÑ. Cytowane w pracy poddawane surowej krytyce poglĢdy przedstawicieli i
zwolennikw dotychczasowych teorii opartych na áirracjonalnej, idealistycznej, metafizycznej koncepcjiÑ
okazujĢ siħ jednak poglĢdami niezwykle interesujĢcymi, w szczeglnoĻci dla koncepcji preferowanej w
niniejszym opracowaniu.
InteresujĢce okazujĢ siħ poglĢdy krytykowanych przedstawicieli psychologii caþoĻci i psychologii
postaci np. na temat á
ksztaþtu ruchuÑ Î ácentralnego terminu stosowanego prawie we wszystkich pracach z
zakresu psychologii sportu lat dwudziestych i trzydziestych
Ñ.
Henri Bergson, áEwolucja twrczaÑ, Wydawnictwo Zielona Sowa, Krakw 2004, s. 125.
2
Henri Bergson, áPamiħę i ŇycieÑ, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1988, ss. 76-92.
3
James Joyce, áUlissesÑ, PIW, Warszawa, 1969, ss. 164-165.
4
áSþownik filozoficznyÑ, Videograf II, Katowice 2002.
5
Kurt Meinel, áMotorycznoĻę ludzkaÑ, Sport i Turystyka, Warszawa 1967, ss. 92-99.
1
6
Ruch w aktywnoĻci dziecka, stanowiĢcy bezsprzecznie formħ dominujĢcĢ w okresie wczesnego
dzieciıstwa, nie jest jednakŇe ani jedynym, ani nadrzħdnym w stosunku do maþo widocznej, czyli trudno
obserwowalnej Î np. w okresie noworodkowym Î aktywnoĻci w sferze psychicznej. W literaturze dotyczĢcej
pierwszych okresw rozwojowych dziecka (noworodek, niemowlħ) zwraca siħ uwagħ na ĻcisþĢ
wspþzaleŇnoĻę aktywnoĻci ruchowej i psychicznej. SĢ to w zasadzie dwa aspekty tego samego zagadnienia,
czyli rozwoju dziecka.
W pracy Napoleona Wolaıskiego i Jany PaĹizkovej dotyczĢcej zwiĢzkw miħdzy sprawnoĻciĢ
fizycznĢ a rozwojem czþowieka podkreĻla siħ, Ňe:
Z
AktywnoĻę ruchowa wraz z towarzyszĢcymi jej przeŇyciami to zagadnienie bħdĢce w krħgu
zainteresowaı przedstawicieli rŇnych dyscyplin nauki. Wybitny humanista, filozof i psychiatra Antoni
Kħpiıski tak pisze o doznaniach cielesnych:
Robert Jeudon ilustruje Ļcisþy zwiĢzek, wrħcz jednoĻę psychiki i ciaþa, nastħpujĢco:
6
Kurt Meinel, áMotorycznoĻę...Ñ, s. 93.
7
Napoleon Wolaıski, Jana PaĹizkova, áSprawnoĻę fizyczna a rozwj czþowiekaÑ, Sport i Turystyka, Warszawa 1976, ss. 32-33,
73.
8
Antoni Kħpiıski, áLħkÑ, Paıstwowy Zakþad Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1987, ss. 234-235.
Podobnie m.in. w pracy zbiorowej pod redakcjĢ Marii ņebrowskiej:
Jħdrzej ĺniadecki pozostawiþ wiele cennych myĻli dotyczĢcych m. in. zagadnieı zwiĢzanych z
wychowaniem fizycznym Î z wychowaniem majĢcym uwzglħdniaę prawa rozwojowe maþego dziecka, czy
wrħcz podporzĢdkowanym owym prawom. W wydanym przeszþo 200 lat temu dzieþku pisaþ:
Poznawanie dziecka to nie tylko obserwacje przejaww jego zachowaı na tle szeroko rozumianych
warunkw zewnħtrznych. To takŇe, lub nawet przede wszystkim, prba refleksji nad aktualnym procesem
rozwoju dziecka w kontekĻcie potencjaþu, jakim jest kaŇde nowonarodzone zdrowe dziecko. WþaĻnie
okreĻlenie wydaje siħ trafniejsze, niŇ np. , jeĻli chce siħ
uniknĢę kolejnego rozdzielania niepodzielnej jednoĻci na czħĻci, z ktrych jedna traktowana by byþa jako
podmiot, inna zaĻ jako przedmiot, w zaleŇnoĻci od celw gaþħzi nauki, ktrej áprzedmiotem
zainteresowaniaÑ byþoby dziecko. A tak, przynajmniej z zaþoŇenia, ÆdzieckoÇ traktowane jest jako
realizujĢcy siħ (ástawajĢcyÑ siħ) podmiot, nie zaĻ jako ÆwychowanekÇ podporzĢdkowywany w tzw. procesie
wychowawczym celom konstruowanym przez rodzicw, wychowawcw, dziaþaczy, politykw itp.
Alice Miller w áZniewolonym dzieciıstwieÑ Î w rozdziale o znamiennym tytule
s Î jednoznacznie odnosi siħ np. do procesu wychowaczego w
rodzinie:
potrzeby dorosþych
Dziecko, w szczeglnoĻci noworodek i niemowlħ, nie jest istotĢ, ktra ma d o p i e r o staę siħ
czþowiekiem Î jest natomiast ána stykuÑ gatunkowego potencjaþu ss (oczywiĻcie trudnego do
zdefiniowania) i poczĢtku intensywnego rozwoju w wyjĢtkowych dla kaŇdego dziecka warunkach otoczenia.
Zarwno przecenianie roli i wpþywu Ļrodowiska zewnħtrznego, w szczeglnoĻci spoþecznego, jak
rwnieŇ niedocenianie ánieĻwiadomychÑ, lecz brzemiennych w skutki wpþyww tego Ļrodowiska, z
jednoczesnym pomniejszaniem roli czynnikw wrodzonych Î wszystko to moŇe w szeroko rozumianym
ÆwychowaniuÇ przyczyniaę siħ do tþumienia potencjaþu rozwojowego, zarwno gatunkowego, jak i
osobniczego.
Abraham Maslow podkreĻla wyraŅnie, Ňe:
9
Robert Jeudon, áRozwj i wychowanie fizyczne dzieckaÑ, w: áPsychologia dzieckaÑ, red. Maurice Debesse, PZWS, Warszawa
1963, s. 94-95.
10
Maria ņebrowska (red.), áPsychologia rozwojowa dzieci i mþodzieŇyÑ, Warszawa 1973, PWN, s. 188.
11
Jħdrzej ĺniadecki, áO fizycznym wychowaniu dzieciÑ, AWF w Gdaısku, Gdaısk, 1997, s. 8.
12
Miller Alice, áZniewolone dzieciıstwo. Ukryte Ņrdþa tyraniiÑ, Media Rodzina, Poznaı, s. 113.
Z
MoŇna w tym miejscu dodaę za Friedrichem Nietzsche z áEcce homoÑ, Ňe:
Prby dotarcia do istoty ÆtegoÇ, Î nawiĢzujĢc do sþw Bergsona Î
moŇna Î popuszczajĢc nieco wodze fantazji Î przyrwnaę do chħci dotarcia do
widnokrħgu. W miarħ posuwania siħ w jego kierunku roztaczajĢ siħ coraz to nowe tereny, a w im wyŇsze
obszary siħ wznosimy, tym horyzont staje siħ rozleglejszy i odleglejszy oraz mniej wyraŅny.
Te ambitne, typowo ludzkie dĢŇenia dobitnie ilustruje Karl Jaspers:
Ekspresja ruchowa
W kontekĻcie powyŇszych uwag, z zamierzenia dotykajĢcych rŇnych, na pozr dalekich od siebie
aspektw aktywnoĻci czþowieka, zarysowuje siħ dopiero pewna koncepcja rozwiniħcia i pogþħbienia podjħtej
tu problematyki. Zasadniczym zaþoŇeniem jest postrzeganie czþowieka w Ļcisþym powiĢzaniu z
WszechĻwiatem, czþowieka jako istoty podlegajĢcej uniwersalnym zasadom bytu. W áziemskim i w ludzkim
wymiarzeÑ utoŇsamiaę to moŇna jako z opowiedzeniem siħ za istnieniem pewnej Æzasady rozwoju ŇyciaÇ,
wsplnej dla wszelkich organizmw Ňywych i to na wszystkich etapach rozwoju Ňycia na ziemi. PytajĢc o
Æistotħ gaunku ssÇ, byę moŇe na podobieıstwo owego nie naleŇy
zapominaę o refleksjach oglniejszej natury, czyli na temat Æistoty ŇyciaÇ. PozostajĢc w krħgu problematyki
dotyczĢcej aktywnoĻci czþowieka, w tym w szczeglnoĻci aktywnoĻci dziecka, moŇna wyþonię kilka ĻciĻle ze
sobĢ powiĢzanych zagadnieı, dla ktrych powyŇsze przemyĻlenia stanowiĢ bardzo oglnie zarysowane
wprowadzenie. Zagadnieı tych, a wþaĻciwiej ápunktw widzeniaÑ lub ádopeþnieıÑ moŇna wymienię co
najmniej kilka.
MyĻl przewodniĢ niniejszej problematyki (a wþaĻciwie wprowadzeniem do tej problematyki) stanowi
ÆradoĻę w aktywnoĻci dzieckaÇ, w szczeglnoĻci maþego dziecka (noworodek/niemowlħ), ktrego potencjaþ
jest jeszcze w bardzo maþym stopniu poddany áobrbceÑ Ļrodowiska, czyli rodzic lub opiekunw. W
znaczĢcym stopniu chodzi tu o spontanicznĢ aktywnoĻę dziecka o niezwykle silnej ekspresji ruchowej.
13
Abraham H. Maslow, áW stronħ psychologii istnieniaÑ, Dom Wydawniczy REBIS, Poznaı 2004, s. 214.
14
Abraham H. Maslow, áW stronħ psychologii istnieniaÑ, Dom Wydawniczy REBIS, Poznaı 2004, ss. 64-65.
15
Karl Jaspers, áWprowadzenie do filozofiiÑ, Wydawnictwo Siedmiogrd, Wrocþaw 1998, s. 43.
NajwczeĻniejszy okres rozwoju dziecka ma jeszcze to do siebie, Ňe Î jak podkreĻla Edgar Morin,
omawiajĢc prace Eibl-Eibesfeldta i Mehlera Î moŇna mwię o istnieniu:
Na Ļwiat wewnħtrzny noworodka zwraca uwagħ Wþodzimierz Pawluczuk przytaczajĢc sþowa
Antoniego Lange:
Dla problematyki ekspresji ruchowej cenne wydajĢ siħ uwagi Wþadysþawa Tatarkiewicza, ktry
poszukujĢc poczĢtkw poezji w staroŇytnej Grecji dotarþ do momentu, w ktrym u Grekw moŇna byþo
wyrŇnię tylko dwie sztuki: jednĢ ss, drugĢ s. O sztuce ekspresyjnej pisze autor
nastħpujĢco:
Na temat aktywnoĻci dziecka w powiĢzaniu z taıcem legendarna tancerka Isadora Duncan
wypowiedziaþa siħ na temat wþasnej metody nauczania nastħpujĢco:
SkþonnoĻę zwracania siħ ku piħknu
Niezbħdnym dopeþnieniem poruszanej tu problematyki, bez ktrego dalsze rozwaŇania straciþyby
racjħ bytu, jest bliŇsze przyjrzenie siħ pojħciu Æpotrzeba ruchuÇ. W pracach dotyczĢcych motywacji we
wszelkich dziaþaniach o charakterze ruchowym istnieje zgodnoĻę co do podziaþu motyww na pierwotne i
wtrne. WĻrd tych pierwszych wymienia siħ najczħĻciej radoĻę, zadowolenie, przyjemnoĻę, satysfakcjħ
i
16
Edgar Morin, áZagubiony paradygmat Î natura ludzkaÑ, PIW, Warszawa 1977, s. 162.
17
Wþodzimierz Pawluczuk, áņywioþ i formaÑ, PIW, Warszawa 1978, s. 180.
18
Wþadysþaw Tatarkiewicz, áHistoria estetyki, T. 1, Estetyka staroŇytnaÑ, Arkady, Warszawa 1985, ss. 28-31.
19
Prba gþħbszej analizy w moim artykule: áPrzyjemnoĻę w sporcieÑ, WFiHS 1982/10.
Isadora Duncan, áMoje ŇycieÑ, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, ss. 208-209.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Ruch w aktywności dziecka, Sport i zdrowie

Tematy