Ryzyko dysleksji, PRZEDSZKOLE, DOKUMENTY

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
DIAGNOZOWANIE RYZYKA DYSLEKSJI
Artykuþ na podstawie ksiĢŇki áRyzyko dysleksji, problem i diagnozowanieÑ
M. Bogdanowicz, Wydaw. áHarmoniaÑ, Wyd. I, Gdaısk 2002.
Rozwj psychofizyczny wiħkszoĻci dzieci w wieku przedszkolnym mieĻci siħ w
granicach norm dla wieku i jest w miarħ harmonijny. Jednak istnieje pewien procent
dzieci, ktre od najmþodszych lat Ňycia wykazujĢ odmienne tempo rozwoju. SĢ wĻrd nich
dzieci o rozwoju przyspieszonym, opŅnionym, a takŇe dzieci z dysharmoniami
rozwojowymi, czyli tzw. fragmentarycznymi deficytami rozwojowymi. SĢ to dzieci, u
ktrych mogĢ wystĢpię specyficzne trudnoĻci w uczeniu siħ. Specyficzny charakter majĢ
miħdzy innymi trudnoĻci w czytaniu i pisaniu. OdkĢd do programu dydaktycznego klas
zerowych wprowadzono naukħ czytania i przygotowanie do pisania, trudnoĻci w uczeniu
siħ mogĢ pojawiaę siħ jeszcze przed podjħciem obowiĢzku szkolnego, a wiħc w wieku
przedszkolnym, zapowiadajĢc specyficzne trudnoĻci w czytaniu i pisaniu (tzw. dysleksjħ
rozwojowĢ) na dalszych etapach ksztaþcenia. Dzieje siħ tak w przypadkach
nieharmonijnego rozwoju psychoruchowego dzieci, ktrego przyczynĢ sĢ parcjalne
opŅnienia w rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych, uczestniczĢcych w nabywaniu
umiejħtnoĻci czytania i pisania. Chodzi tutaj o zaburzenia funkcji jħzykowych,
spostrzegania (wzrokowego, sþuchowego), a takŇe motoryki, uwagi, pamiħci (wzrokowej,
sþuchowej, ruchowej), lateralizacji (stronnoĻci ciaþa) i orientacji w przestrzeni. Wobec
mþodszych dzieci (najczħĻciej w wieku przedszkolnym), wykazujĢcych wybircze
zaburzenia w rozwoju psychoruchowym, ktre mogĢ warunkowaę wystĢpienie
specyficznych trudnoĻci w czytaniu i pisaniu stosuje siħ termin: áryzyko dysleksjiÑ. Nazwħ
tĢ stosuje siħ rwnieŇ w odniesieniu do uczniw, ktrzy napotykajĢ na pierwsze, lecz
nasilone trudnoĻci w nauce, pomimo inteligencji w normie, dobrze funkcjonujĢcych
narzĢdw zmysþw i wþaĻciwej opieki dydaktycznej i wychowawczej.
Terminy áryzyko dysleksjiÑ czy ádzieci ryzyka dysleksjiÑ zostaþy po raz pierwszy
zaprezentowane przez prof. Martħ Bogdanowicz w 1993 roku na Oglnopolskiej
Konferencji Polskiego Towarzystwa Dysleksji w Gdaısku i szybko siħ rozpowszechniþy,
w stosunku do dzieci w przedziale wiekowym od okresu poniemowlħcego do okoþo 8 roku
Ňycia dziecka.
Ryzyko dysleksji jest najbardziej prawdopodobne u dzieci:
1. pochodzĢcych z nieprawidþowo przebiegajĢcej ciĢŇy i skomplikowanego porodu Î
sĢ to dzieci urodzone przedwczeĻnie, w zamartwicy, z niskĢ wagĢ urodzeniowĢ, w
zþym stanie fizycznym (w skali Apg poniŇej 6 pkt).
2. obciĢŇonych genetycznie Î w rodzinie wystħpuje dysleksja, opŅnienia w rozwoju
mowy, leworħcznoĻę
3. u ktrych moŇna zaobserwowaę dysharmonie w rozwoju psychomotorycznym Î
tzn. wystħpujĢ u nich symptomy ryzyka dysleksji.
Dzieci áryzyka dysleksjiÑ mogĢ byę identyfikowane przez rodzicw, nauczycieli,
logopedw na podstawie charakterystycznych symptomw. Niekiedy pojawiajĢ siħ one juŇ
w okresie niemowlħcym. Objawy ryzyka dysleksji sĢ moŇliwe do rozpoznania na
podstawie uwaŇnej obserwacji dziecka, ktrĢ moŇna prowadzię zgodnie z listĢ objaww
ryzyka dysleksji opracowanĢ przez prof. M. Bogdanowicz.
Uwzglħdnia ona takie aspekty rozwoju psychoruchowego dziecka jak:
- rozwj motoryki (duŇej i maþej)
- funkcje wzrokowe
- koordynacjħ wzrokowo-
ruchowĢ
- funkcje jħzykowe
- lateralizacjħ
- orientacjħ w schemacie ciaþa i
przestrzeni
- orientacjħ w czasie
- czytanie
- pisanie (w okresie szkolnym)
WIEK NIEMOWLĦCY (0-PIERWSZY ROK ņYCIA)
• Motoryka duŇa - opŅniony lub nietypowy rozwj ruchowy
Dzieci nie raczkujĢ lub maþo raczkujĢ, gorzej utrzymujĢ rwnowagħ w postawie
siedzĢcej i stojĢcej.
• Minimalne dysfunkcje neurologiczne, jak np. obniŇony tonus miħĻniowy,
utrzymujĢce siħ pierwotne odruchy wrodzone, ktre powinny zaniknĢę do koıca
pierwszego roku Ňycia.
WIEK PONIEMOWLĦCY (2-3 LATA)
Motoryka duŇa - opŅniony rozwj ruchowy.
Dzieci majĢ trudnoĻci z utrzymaniem rwnowagi, automatyzacjĢ chodu. PŅniej
zaczynajĢ chodzię, biegaę;
Motoryka maþa - opŅniony rozwj motoryki rĢk
Dzieci sĢ maþo zrħczne manualnie, nieporadne w samoobsþudze (np. myjĢc rħce,
ubierajĢc siħ, jedzĢc þyŇkĢ, zapinajĢc duŇe guziki), a takŇe maþo sprawne w za-
bawach manipulacyjnych (np. polegajĢcych na budowaniu z klockw);
Funkcje wzrokowe, koordynacja wzrokowo-ruchowa - opŅnienie rozwoju
grafomotorycznego
Dzieci nie prbujĢ same rysowaę, w wieku 2 lat nie naĻladujĢ rysowania linii, w
wieku 2 lat 6 miesiħcy nie potrafiĢ naĻladowaę kierunku poziomego i pionowego
linii, w wieku 3 lat nie umiejĢ narysowaę koþa;
Funkcje jħzykowe - opŅnienie rozwoju mowy
Dzieci pŅniej wypowiadajĢ pierwsze sþowa (w pierwszym roku Ňycia), w wieku 2
lat - zdania proste i w wieku 3 lat - zdania zþoŇone.
WIEK PRZEDSZKOLNY (3-5 LAT)
Motoryka duŇa - niska sprawnoĻę ruchowa w zakresie ruchw caþego ciaþa,
ktra objawia siħ tym, Ňe dziecko:
- sþabo biega,
- ma kþopoty z utrzymaniem rwnowagi, np. podczas chodzenia po linii krawħŇnika,
- z trudem uczy siħ jeŅdzię na rowerku trzykoþowym, hulajnodze,
- jest niezdarne w ruchach, Ņle funkcjonuje w zabawach ruchowych
Motoryka maþa - sþaba sprawnoĻę ruchowa rĢk, ktrej symptomami sĢ:
- trudnoĻę i niechħę do wykonywania czynnoĻci samoobsþugowych, np. zapinania
maþych guzikw, sznurowania butw, zabaw manipulacyjnych, takich jak
nawlekanie korali.
Koordynacja wzrokowo-ruchowa, w zakresie ktrej zaburzenia objawiajĢ siħ:
- trudnoĻciami z budowaniem z klockw,
- niechħciĢ dziecka do rysowania, wykonywaniem bardzo uproszczonych rysunkw,
- poprzez sposb trzymania oþwka w palcach (nieprawidþowy chwyt) - dziecko
rysujĢc za mocno lub za sþabo go przyciska,
- brakiem umiejħtnoĻci rysowania koþa - w wieku 3 lat, kwadratu i krzyŇa -w wieku
4 lat, trjkĢta i kwadratu opartego na kĢcie - w wieku 5 lat
Funkcje wzrokowe - zaburzenia w rozwoju objawiajĢ siħ:
- nieporadnoĻciĢ w rysowaniu (rysunki bogate treĻciowo, lecz prymitywne w
formie),
- trudnoĻciami w skþadaniu wedþug wzoru obrazkw pociħtych na czħĻci, puzzli,
wykonywaniu ukþadanek, mozaiki
Funkcje jħzykowe - zaburzenia w rozwoju stajĢ siħ widoczne poprzez:
- opŅniony rozwj mowy,
- nieprawidþowĢ artykulacjħ wielu gþosek,
- jako trudnoĻci z wypowiadaniem nawet niezbyt zþoŇonych wyrazw (czħste
przekrħcanie wyrazw), wydþuŇony okres posþugiwania siħ neologizmami
- trudnoĻci z rozpoznawaniem i tworzeniem rymw,
- trudnoĻci z zapamiħtaniem i przypominaniem nazw (szczeglnie sekwencji nazw,
takich jak pory dnia, nazwy posiþkw),
- trudnoĻci z zapamiħtaniem krtkich wierszykw i piosenek,
- trudnoĻci z budowaniem wypowiedzi, uŇywanie gþwnie rwnowaŇnikw zdaı i
zdaı prostych, maþy zasb sþownictwa;
Lateralizacja - opŅniony rozwj
- brak przejaww preferencji jednej rħki,
Orientacja w schemacie ciaþa i przestrzeni - opŅnienie orientacji
- z koıcem wieku przedszkolnego dziecko nie umie wskazaę prawej rħki (myli siħ).
KLASA O (6-7 LAT)
Objawy jak wyŇej oraz:
Ö
Motoryka duŇa - obniŇona sprawnoĻę ruchowa, ktra objawia siħ tym, Ňe
- sþabo biega, skacze,
- ma trudnoĻci z wykonywaniem ęwiczeı rwnowaŇnych, takich jak chodzenie po
linii, stanie na jednej nodze,
- ma trudnoĻci z uczeniem siħ jazdy na nartach, þyŇwach, rowerze, hulajnodze;
Ö
Motoryka maþa - maþa sprawnoĻę manualna, dla ktrej charakterystyczne sĢ:
- trudnoĻci z wykonywaniem precyzyjnych ruchw w zakresie samoobsþugi, np. z
zawiĢzywaniem sznurowadeþ na kokardkħ., uŇywaniem widelca, noŇyczek,
- trudnoĻci z opanowaniem prawidþowych nawykw ruchowych podczas rysowania i
pisania, np. dziecko pomimo wielu ęwiczeı niewþaĻciwie trzyma oþwek w
palcach, w niewþaĻciwym kierunku kreĻli linie pionowe (od doþu do gry) i
poziome (od prawej do lewej);
Ö
Koordynacja wzrokowo-ruchowa - zaburzenia objawiajĢ siħ:
- trudnoĻciami z rzucaniem i chwytaniem piþki,
- dziecko Ņle trzyma oþwek w palcach (nieprawidþowy chwyt), ma trudnoĻci z
rysowaniem szlaczkw, odtwarzaniem zþoŇonych figur geometrycznych (np.
rysowaniem rombu w wieku 6Ï7 lat);
Ö
Funkcje jħzykowe - zaburzenia objawiajĢ siħ jako:
- wadliwa wymowa, przekrħcanie trudnych wyrazw (przestawianie gþosek i sylab,
asymilacje gþosek, np.sosa lub szosza),
- bþħdy w budowaniu wypowiedzi, bþħdy gramatyczne,
- trudnoĻci z poprawnym uŇywaniem wyraŇeı przyimkowych wyraŇajĢcych
stosunki przestrzenne: nad - pod, za - przed, wewnĢtrz - na zewnĢtrz,
- trudnoĻci z rŇnicowaniem podobnych gþosek (np. z-s, b-p, k-g) w porwnywanych
sþowach typu: kosa - koza lub tzw. sztucznych: resa - reza,
- mylenie nazw zbliŇonych fonetycznie,
- trudnoĻci z dokonywaniem operacji (analizy, syntezy, opuszczania, dodawania,
zastħpowania, przestawiania) na czĢstkach fonologicznych (logotomach, sylabach,
gþoskach) w takich zadaniach, jak wydzielanie sylab i gþosek ze sþw, ich
syntetyzowaniem (zaburzenia analizy i syntezy gþoskowej i sylabowej),
analizowaniem struktury fonologicznej sþw (np. w poleceniach typu odszukaj
sþowa ukryte w nazwie álewkonia", o czym myĻlħ: Baba ..aga, co to znaczy
ákapiekasek", ákarwony czepturek"), rozpoznawaniem i tworzeniem rymw i
aliteracji (np. w poleceniach typu: wymyĻl rym do sþowa ámama", ktre sþowa siħ
rymujĢ: áTomek-Adam-domek" a ktre sþowo brzmi inaczej; ktre brzmiĢ
podobnie ákolejka-pociĢg-kolega"),
- trudnoĻci z zapamiħtywaniem wiersza, piosenki, wiħcej niŇ jednego polecenia w
tym samym czasie,
- trudnoĻę z zapamiħtywaniem nazw,
- trudnoĻę z zapamiħtywaniem materiaþu uszeregowanego w serie i sekwencje,
takiego jak nazwy dni tygodnia, pr roku, kolejnych posiþkw, sekwencji czasowej:
wczoraj - dziĻ -jutro i sekwencji cyfr: szeregw 4-cyfrowych;
Ö
Funkcje wzrokowe - zaburzenia, ktre moŇna dostrzec, gdy dziecko ma:
- trudnoĻci z wyrŇnianiem elementw z caþoĻci, a takŇe z ich syntetyzowaniem w
caþoĻę, np. podczas budowania wedþug wzoru konstrukcji z klockw lego,
ukþadania mozaiki, trudnoĻci z wyodrħbnianiem szczegþw rŇniĢcych dwa
obrazki,
- trudnoĻci z odrŇnianiem ksztaþtw podobnych (np. figur geometrycznych, liter m-
n, lÏtÏþ) lub identycznych, lecz inaczej poþoŇonych w przestrzeni (np. liter p-g-b-
d);
Ö
Lateralizacja - opŅnienie rozwoju lateralizacji - obserwujemy brak ustalenia
rħki dominujĢcej; dziecko nadal jest oburħczne;
Ö
Orientacja w schemacie ciaþa i przestrzeni - opŅnienie rozwoju orientacji w
schemacie ciaþa i przestrzeni, ktre objawia siħ tym, Ňe dziecko:
- ma trudnoĻci ze wskazywaniem na sobie czħĻci ciaþa, gdy okreĻla terminami:
prawe - lewe (np. prawa i lewa rħka, noga, ucho);
- nie umie okreĻlię kierunku na prawo i na lewo od siebie (np. droga na prawo, drzwi
na lewo);
- orientacja w czasie - zaburzenia dotyczĢce trudnoĻci z okreĻlaniem pory roku, dnia;
Ö
Czytanie - nasilone trudnoĻci w nauce czytania
- np. czyta bardzo wolno,
- gþwnie gþoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej wtrnej syntezy,
- przekrħca wyrazy,
- nie rozumie przeczytanego zdania;
Ö
Pierwsze prby pisania - moŇna zaobserwowaę, Ňe dziecko:
- czħsto pisze litery i cyfry zwierciadlanie,
- odwzorowuje wyrazy, zapisujĢc je od strony prawej do lewej.
WIEK SZKOLNY (KLASA L - III)
Motoryka duŇa, czyli maþa sprawnoĻę ruchowa caþego ciaþa; dziecko:
- ma trudnoĻci z opanowaniem jazdy na hulajnodze, dwukoþowym rowerze,
wrotkach, þyŇwach, nartach,
- niechħtnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach w-f, poniewaŇ ma
trudnoĻci z wykonywaniem niektrych ęwiczeı, np. ukþadw gimnastycznych;
Motoryka maþa, czyli obniŇona sprawnoĻę ruchowa rĢk - dziecko:
- nie opanowaþo w peþni czynnoĻci samoobsþugowych zwiĢzanych z ubieraniem siħ,
myciem i jedzeniem (noŇem i widelcem);
Koordynacja wzrokowo-ruchowa - zaburzenia objawiajĢ siħ:
- trudnoĻciami z rzucaniem do celu i chwytaniem,
- niechħciĢ do rysowania i pisania,
- poprzez sposb trzymania oþwka/dþugopisu - dziecko zbyt mocno przyciska
oþwek/dþugopis przez co rħka szybko siħ mħczy
- trudnoĻciami z rysowaniem szlaczkw w liniaturze zeszytu, odtwarzaniem
zþoŇonych figur geometrycznych,
- poprzez niski poziom graficzny rysunkw i pisania - dziecko ábrzydko" rysuje
(poziom wykonania - nieadekwatny do wieku Ňycia) i niestarannie pisze (nie
mieĻci siħ w liniaturze, pisze wolno);
Funkcje wzrokowe - objawy zaburzeı to:
- trudnoĻci z wyrŇnianiem elementw z caþoĻci i/lub z ich syntetyzowaniem w
caþoĻę, np. podczas budowania wedþug wzoru konstrukcji z klockw, ukþadania
mozaiki,
- trudnoĻci z wyodrħbnianiem szczegþw rŇniĢcych dwa obrazki,
- trudnoĻci z odrŇnianiem ksztaþtw podobnych (np. liter m-n, 1-t-þ) lub iden-
tycznych, lecz inaczej poþoŇonych w przestrzeni (np. liter p-g-b-d);
Funkcje jħzykowe - objawy zaburzeı to:
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Ryzyko dysleksji, PRZEDSZKOLE, DOKUMENTY

Tematy