rodzaje pracy nad tekstem, Szkola, edukacja językowa

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Literka.pl - Ilustracja jako forma pracy z tekstem
Ilustracja jako forma pracy z tekstem
Data dodania: 2004-05-06 10:00:00
W celu osiągnięcia przez uczniów umiejętności sprawnego posługiwania się językiem
ojczystym stosuje się różne formy ćwiczeń w mówieniu i pisaniu. Ilustracja jako
forma pracy z tekstem
1. Metody pracy z tekstem
2. Formy pracy z tekstem
3. Ilustracje i obrazy ( definicje, różnice )
4. Ćwiczenia z ilustracją z podręcznika, książki element oraz samodzielnie wykonaną
pracą plastyczną.
W celu osiągnięcia przez uczniów umiejętności sprawnego posługiwania się językiem
ojczystym stosuje się różne formy ćwiczeń w mówieniu i pisaniu.
Jedna z form jest praca z tekstem literackim, który pobudza aktywność dziecka, stany
emocjonalne, skojarzenia treści z doświadczeniami czytelnika (dziecka). Opracowując
utwór literacki uczniami należy starać się uwzględnić również jego wychowawczo-
dydaktyczne oddziaływanie na czytelnika (wzbogacenie słownictwa oraz zwiększenie
wrażliwości na walory estetyczne).
Ad 1
W pracy z tekstem literackim stosuje się różnorodne metody:
a) metody poszukujące– zwane też problemowymi; w nich wyodrębniamy metody
heurystyczne tj. pogadanka, dyskusja, gry dydaktyczne.
Wymagają od ucznia aktywnego udziału w lekcji samodzielnej pracy, często pracy
badawczej, a od nauczyciela odpowiedniego zorganizowania środowiska dydaktycznego i
kierowania procesem. Aktywność polega tu na analizie syntezie porównawczej,
uogólnianiu, abstrahowaniu.
Metody te prowadzą do wzbogacenia wiedzy kształtowania pojęć, poznawania procesów,
zjawisk do wyjaśnienia związków i zależności do ustalenia skutków i przyczyn.
Pogadanka humanistyczna polega na rozmowie nauczyciela z uczniami.
Nauczyciel jest w rozmowie osobą kierującą zmierzając do osiągnięcia znanego sobie
celu. Stawia pytania, a uczniowie odpowiadają.
W klasach niższych ma uzasadnienie, gdy nauczyciel odwołuje się do doświadczeń,
przeżyć dzieci z życia osobistego, rodzinnego, życia lokalnego środowiska. Pytania, które
muszą być jasno stawiane. Często pogadance towarzyszy demonstracja obrazów,
filmów, przeźroczy, modeli lub okazów.
Zadane pytania mogą kierować aktywność na opis przedmiotu, zjawiska lub opowiadanie
przebiegu wydarzeń, poszukiwanie przyczyn, skutków, wyjaśnienie postępowania.
Przeprowadza się z klasą w całości.
Dyskusja– wymiana poglądów na określony temat. Wdrażać do rozumienia mowy
nauczyciela i kolegów.
Wdrażamy również do uzasadnienia własnych pomysłów, sądów i przypuszczeń.
Doskonali myślenie. W nauczaniu początkowym jest to tylko przybliżenie ucznia do
dyskusji.
b) Metody podające zw. informacyjnymi oparte na przekazie nauczyciela posługując się
różnymi formami przekazu (obraz, słowo, film) dostarcza określonych wiadomości np. o
gatunku utworu, krótkiego życiorysu, wyjaśnień.
Wzbogacenie wiedzy o charakterze informacyjnym. Wzbogacane przez ilustracje, żywe
obrazy itp.
W skład metod podających wyróżnia się opis, opowiadanie i wyjaśnienie.
c) Metody eksponujące organizowanie przeżyć emocjonalnych dzieci, a na tej podstawie
procesu oceniania wartości. Służą realizacji zadań wychowawczych dziennikowych,
aktywności emocjonalnej i artystycznej, estetycznej. W metodzie nauczania
początkowego chodzi o kształt opinii uczniów wdrażanie do procesu wartościowania
postępowania ludzi– etyka.
Wywołują uczenie się przez przeżycia emocjonalne przez oddziaływanie dzieła na
odbiorze.
Małe dzieci doznają przeżyć w trakcie słuchania wyrazistego żywego słowa, tzn.
wypowiedzi uwzględniającej analizę tekstu i podtekstu mówiącego.
Stymulują rozwój językowy dziecka nie tylko poprzez analizę tekstu i podtekstu czego
wyrazem jest słowna ekspresja, lecz również kontakt z ilustracją, obrazem.
d) Oparte na działaniu uczenie, rozwój języka w wypowiedzi wielozdaniowej i w rozmowie
dokonuje się przez stosowanie w nauczaniu metod praktycznych polegających na
uczeniu się w toku działania, na stosowanie reguł, zasad w zabawie i w pracy.
Metody praktyczne wiążą się z eksponującymi, które stymulując działanie, porządkują
jego przebieg, wspomagają konkretyzują przeżyć emocjonalnych przez zastosowanie
pewnych środków dydaktycznych.
Ważna tu jest organizacja pracy ucznia. Ta grupa metod w pracy z tekstem jest
najtrudniejsza.
Ad 2
Formy pracy z tekstem.
W pracy z tekstem w kl. I-III możemy wyróżnić kolejno występujące po sobie zasadnicze
czynności:
— przygotowanie uczniów do czytania tekstu
— zapoznanie z treścią tekstu
— analiza i interpretacja tekstu
— podsumowanie pracy z tekstem
— własna aktywność uczniów związana z treścią poznanego tekstu
Praca nad tekstem może dotyczyć problematyki rzeczowej utworu, jego fragmentu, czy
specjalnie dobranego tekstu, w celu frazeologicznej czy syntaktycznej oraz
ortograficznej.
Ćwiczenia te wiążą się z ćwiczeniami w mówieniu i pisaniu. Wzbogaceniem czynnego
słownika uczniów, widoczne jest tylko w ich wypowiedziach ustnych lub pisemnych.
W trakcie pracy nad tekstem możemy wyróżnić dwa rodzaje pracy z tekstem. Jeden
rodzaj pozwala na ujmowaniu poznanej treści i nowych własnych połączeń, na rozbijaniu
wątku myśli autora i splataniu ich w inne całości.
Rodzaj drugi stanowią takie formy ujęć, które zachowują granice nakreślone przez
autora, operują całością przez niego wytworzoną, nie stosując się poza nią, po jej
dokładnym zrozumieniu wybiegać.
Ten rodzaj występuje z jednej strony– jako swobodne odtwarzanie treści, z drugiej– jako
swobodne odtwarzanie treści ilustracji (np. w inscenizacji).
A oto propozycje form pracy z tekstem literackim wykorzystywanych najczęściej w
procesie dydaktycznym z zakresu edukacji polonistycznej:
a) Cytowanie ze zrozumieniem– to forma pracy, która polega na uchwyceniu sensu
czytanego tekstu uzależniona od zrozumienia przez czytającego pojedynczych słów oraz
kojarzenia w logiczne struktury.
b) Rozmowa na temat przeczytanego tekstu– to najłatwiejsza forma pracy z tekstem,
gdyż występuje rozmowa, która służy obustronnemu wyjaśnieniu potrzebnych informacji
uzyskanych z treści przeczytanego tekstu.
c) Wyodrębnienie postaci, ich zachowania się oraz wyrażanie stosunku dzieci do postaci
utworu– tą formą pracy łączy się z poprzednią, a wyodrębnienie postaci ma na celu
przygotowanie do charakterystyki postaci zarówno pod względem wyglądu
zewnętrznego jak i cech wewnętrznych.
d) Wypowiadanie się na temat ilustracji w książce– to forma pracy, która polega na
ustaleniu związku tekstu z ilustracjami oraz związku tekstu z przeżyciami uczniów.
Stosuje się ją w opracowaniu tekstu z podręcznika oraz lektur.
Przy stosowaniu tej formy pracy spotykamy się z pojęciem ilustracji. Otóż ilustracje to
forma plastyczna, która wykonana jest dowolną techniką plastyczną (kreska, rysunkiem,
barwną plamą lub fotograficzną) dodana w celu wyjaśnienia, uzupełnienia tekstu. Obok
pojęcia ilustracji spotykamy się też z innym określeniem– obraz.
Obraz to przedstawienie na płótnie, popierze, desce co stanowi samo przez się określoną
treść i nie musi mieć związku z tekstem.
e) Ustalenie kolejności zdarzeń w opowiadaniu i historyjki obrazkowej jako ćwiczenia do
ustalenia akcji, ta forma pracy stosowana jest w utworach fabularnych i o takiej
strukturze, gdzie uczniowie mogą wyodrębnić kilka zdarzeń.
f) Omówienie miejsca akcji– forma ta ma podobny przebieg jak w poprzedniej formie,
gdyż zdarzenie dzieje się w jakimś miejscu i jest jedną z trudniejszych form ponieważ
wyodrębnienie czasu i przestrzeni występują w dzień później. Należy więc dobierać
teksty takie, w których określony jest czas i miejsce w sposób jasny.
g) Opowiadanie treści czytanych tekstów oraz układanie opowiadań twórczych
dotyczących dalszych losów bohaterów. Ta forma pracy wymaga gruntowego omówienia
tekstu. W osiągnięciu pewnej sprawności w układaniu opowiadań twórczych pomaga
wyobrażeniu i własne przeżycia ucznia.
h) Ilustrowanie treści czytanego tekstu wytworami plastycznymi uczniów. To
syntetyzujący sposób opracowania tekstu, dzięki któremu uczeń mający pewne trudności
w słownym komunikowaniu się może wyrazić swoje uczucia, myśli. Forma ta wymaga
dużego wysiłku myślowego ponieważ uczeń musi złożoną strukturę tekstu rozłożyć na
elementy i wybrać fragmenty treści stanowiący całość.
i) Wskazywanie postaci w utworach to forma, która dotyczy wskazywania postaci
głównych i drugoplanowych, ułatwia wyodrębnienie cech charakterystycznych oceniania
postaci.
j) Wyszukiwanie w tekście fragmentów na temat określony przez nauczyciela– forma
uzależniona od poziomu dydaktycznego uczniów, charakteru utworu i aktualnie
realizowanego ćwiczenia w mówieniu i pisaniu.
k) Inscenizowanie tekstu– to forma o charakterze analityczno-syntetycznym i polega na
artystycznej interpretacji tekstu literackiego. Efektywność tej formy zależy od
umiejętności czytania ze zrozumieniem. to Najtrudniejsza forma pracy w kształceniu.
l) Czytanie z podziałem na role– ten rodzaj ćwiczeń w czytaniu jest zarazem formą pracy
z tekstem oraz ważnym etapem w przygotowaniu inscenizacji utworu literackiego (np.
baśni).
Ad 3
Wykorzystanie prac plastycznych wykonanych przez uczniów samodzielnie.
Jedną z najważniejszych form aktywności twórczej dziecka jest forma aktywności
plastycznej. Na podstawie dziecięcej ilustracji można przeprowadzić wiele różnorodnych
ćwiczeń np.:
— wyrobienie spostrzegawczości
— poszerzenie wiedzy i wzbogacenie słownictwa ucznia
— kształcenie umiejętności porządkowania zdarzeń wg. obrazków zgodnie z treścią
poznanego utworu
— doskonalenie cichego czytania ze zrozumieniem poprzez odszukiwanie w tekście
fragmentów będących podpisami do obrazków
— komponowanie własną fabułę do wykonanej pracy plastycznej
— konstruowanie opowiadania w oparciu o cykl wykonywanych samodzielnie prac
plastycznych
— wykonanie ilustracji tak zwanych dwóch twarzy„dobrej i złej” jako element do oceny
postaci
— wykonanie rysunków lub malunków przedstawiających ciekawe fragmenty poznanego
utworu literackiego
— konkurs na projekt scenografii i kostiumów w celu przygotowania do inscenizacji
tekstu literackiego. Aktywność plastyczna uczniów jest bardzo szczególną formą pracy z
tekstem literackim. Jej znaczenie jest ogromne tak w procesie dydaktycznym jak i
wychowawczym oraz kształceniu estetycznym, emocjonalnym i językowym. Spełnia w
życiu dziecka co najmniej trzy zasadnicze funkcje:
a) jest osobistym i atrakcyjnym sposobem przyswajania świata
b) wprowadza dziecko w kulturę plastyczną
c) stymuluje jego osobowość i formuje w nim niepowtarzalny, wewnętrzny świat.
Dziecko pochłania sam proces działania twórczego, w którym znajdują ujście pragnienia,
fantastyczne marzenia, chęć mówienia o sobie.
Problematyka prac plastycznych w młodszym wieku szkolnym jest ściśle związana z
zainteresowaniami i potrzebami psychicznymi dzieci. Jest wyrazem kształtujących się
postaw moralno-społecznych.
Wytwory plastyczne dziecka to ciągła próba utrwalania wiedzy o świecie oraz dostępna
forma interakcji i komunikacji.
Najczęściej wykorzystuje się prace plastyczne wykonane samodzielnie przez uczniów po
skończonej lekturze głównie do sprawdzenia stopnia opanowania utworu.
Ilustracja wykonana samodzielnie przez dzieci w procesie dydaktycznym jest łatwo
dostępna i posłużyć się nią można w dowolnie dobranym momencie — przed, w czasie i
po lekturze, zależnie od zadań jakie ma do spełniać.
Należy również wspomnieć, że procesowi ekspresji plastycznej towarzyszą zazwyczaj
przeżycia artystyczne małego twórcy. Odkrywa, że kreska, plama może być znakiem, a
środki plastyczne– językiem za pomocą którego można opowiadać swoje doznania.
Ta forma pracy przydatna jest w pracy z dziećmi mającymi trudności w słownym lub
pisanym komunikowaniu się z otoczeniem. Jest również bardzo lubianą formą pracy
dzieci klas kształcenia zintegrowanego.
Literatura
H. Mystkowska„Dobór metod i form pracy w rozwijaniu języka ucznia I klasy
W-wa Oświata i Wychowanie 7(4/0) 1978r.
J. Kulpa„Nauczanie języka polskiego w szkole podstawowej NK W-wa 1947r.
„Praca nauczyciela i ucznia w klasach I-III”
praca zbiorowa pod redakcją M. Lelonka i T. Wróbla
WsiP W-wa Warszawa 1990r.
M. Radwiłowicz„Metodyka nauczania początkowego
Z. Morawska WsiP w-wa 1986r.
mgr Joanna Górnicz
Literka.pl - Ilustracja jako forma pracy z tekstem Literka.pl - Ilustracja jako forma pracy z
tekstem
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

rodzaje pracy nad tekstem, Szkola, edukacja językowa

Tematy