Rokiciński K morze bałtyckie, Studia Geografia, Hydrologia

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ZESZYTY NAUKOWE AKADEMII MARYNARKI WOJENNEJ
ROK XLVIII NR 1 (168) 2007
Krzysztof Rokiciński
Akademia Marynarki Wojennej
GEOGRAFICZNA I HYDROMETEOROLOGICZNA
CHARAKTERYSTYKA MORZA BAŁTYCKIEGO
JAKO OBSZARU PROWADZENIA
DZIAŁAŃ ASYMETRYCZNYCH
STRESZCZENIE
W artykule przedstawiono geograficzną i hydrometeorologiczną charakterystykę Morza
Bałtyckiego jako obszaru prowadzenia działań asymetrycznych. Dokonano analizy czynników
z tego zakresu dla poszczególnych obszarów Morza Bałtyckiego, co pozwala na prognozowanie
możliwości oddziaływania przeciwnika asymetrycznego.
Słowa kluczowe:
działania asymetryczne, Morze Bałtyckie, geografia, hydrometeorologia.
WSTĘP
W aspekcie zapobiegania i zwalczania zagrożeń asymetrycznych
1
niezwykle
istotna jest analiza rejonu pod względem geograficznym i hydrometeorologicznym.
Czynniki te determinują bezpośrednio możliwości i sposoby działania przeciwnika
asymetrycznego, a także dobór metod oraz narzędzi przeciwdziałania im.
1
Zagadnienie zagrożeń asymetrycznych zostało przez autora przedstawione w K. Roki-
ciński,
Współczesna żegluga i ratownictwo morskie w świetle zagrożeń asymetrycznych
, XIV
Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna „Rola nawigacji w zabezpieczeniu działal-
ności ludzkiej na morzu, Gdynia 18 – 19.11.2004; tenże,
Wybrane aspekty zagrożeń asymetrycz-
nych na morzu w funkcji wykorzystania sił morskich
, „Zeszyty Naukowe” AMW, 2005, nr 1;
tenże,
Możliwości sił morskich w zapobieganiu zagrożeniom asymetrycznym w rejonach przy-
brzeżnych
, [w:]
Katastrofy naturalne i cywilizacyjne. Zagrożenia i reagowanie kryzysowe,
cz. II,
Wojna, terroryzm i inne zagrożenia asymetryczne
, red. M. Żuber, Wrocław 2006.
65
Krzysztof Rokiciński
W zakresie analizy rejonu za najważniejsze elementy należy przyjąć:
−
odległości pomiędzy najbardziej interesującymi punktami (z perspektywy prze-
ciwnika asymetrycznego);
−
głębokości (szczególnie w okolicy brzegu);
−
dostępność linii brzegowej.
Pochodną czynników geograficznych jest również podział na wyłączne stre-
fy ekonomiczne (ang. Exclusive Economic Zone – EEZ), gdyż determinuje to bez-
pośrednio możliwości oddziaływania państwa nadbrzeżnego w aspekcie prawnym.
W odniesieniu do warunków meteorologicznych najważniejsze są:
−
średnie temperatury;
−
zalodzenie;
−
częstotliwość sztormów;
−
opady;
−
mgły (zamglenia).
Powyższe czynniki zostaną przedstawione w odniesieniu do konkretnych
rejonów Morza Bałtyckiego, co pozwali na prognozowanie możliwości oddziaływa-
nia
przeciwnika
asymetrycznego
oraz
dobór
sposobów
i
narzędzi
przeciwdziałania
im
.
CHARAKTERYSTYKA
OGÓLNA
MORZA
BAŁTYCKIEGO
Bałtyk jest często określany jako „Morze Śródziemne Europy Północnej”,
gdyż należy do grupy mórz półzamkniętych i ma naturalne połączenia ze Wszecho-
ceanem tylko poprzez system cieśnin: Sund, Morze Bełtów, Kattegat i Skagerrak.
Dodatkowo ma połączenia sztuczne, pozwalające na skrócenie drogi na Morze Pół-
nocne poprzez Kanał Kiloński i na Morze Białe poprzez Kanał Białomorski. Pewną
osobliwością jest Kanał Gotów, który umożliwia skrócenie trasy ze Stockholmu do
Göteborga,
ale
ze
względu
na
głębokości
nie
ma
takiego
znaczenia
jak
Kanał
Kiloński.
Powierzchnia Morza Bałtyckiego wynosi około 413 tys. km² z Kattegatem,
średnia głębokość 52 – 56 m, a maksymalna 459 m (głębia Landsort na północny
zachód od Gotlandii).
PODZIAŁ
MORZA
BAŁTYCKIEGO
Bałtyk rozciąga się południkowo od Gdańska do północnej części Zatoki
Botnickiej prawie w linii prostej na odległość prawie 1300 km (700 mil morskich),
66
Zeszyty Naukowe AMW
Geograficzna i hydrometeorologiczna charakterystyka Morza Bałtyckiego...
równoleżnikowo od Półwyspu Jutlandzkiego do Kłajpedy około 700 km (350 mil
morskich). Faktycznie Bałtyk sięga jeszcze dalej w kierunku wschodnim, jeżeli
uwzględni się długość Zatoki Fińskiej.
Z racji zróżnicowanych warunków geograficznych Bałtyk został przez geo-
grafów podzielony na odrębne rejony. Jednak należy podkreślić, że istnieje co naj-
mniej kilka podziałów, które tyczą się z reguły nazw, a nie różnic w określeniu
obszarów Bałtyku w aspekcie geograficznym. Jeden z wariantów podziału przed-
stawiono na rysunku 1.
Zatoka
Botnicka
Morze
Botnickie
Zatoka
Fińska
Skagerrak
Kattegat
Bałtyk
Właściwy
Morze
Bełtów
Rys. 1. Wariant podziału Morza Bałtyckiego na rejony
Źródło: K. Łomniewski, Morze Bałtyckie, Warszawa 1975.
1 (168) 2007
67
Krzysztof Rokiciński
W materiałach źródłowych można spotkać następujące nazwy poszczegól-
nych rejonów:
−
Morze Bełtów – Cieśniny Bałtyckie;
−
Bałtyk Właściwy – Bałtyk Centralny, Bałtyk Południowy;
−
Morze Botnickie i Zatoka Botnicka – określane nieraz wspólnym mianem Zato-
ki Botnickiej, a w tym przypadku odpowiednio jako: Botnik Północny i Połu-
dniowy;
−
Morze Alandzkie na granicy Morza Botnickiego i Bałtyku Właściwego;
−
strefa przedcieśninowa na wschód od Morza Bełtów.
Rejony te zróżnicowane są nie tylko pod względem powierzchni, ale zaso-
lenia, ukształtowania dna czy linii brzegowej.
Niezbędne jest także przedstawienie podziału Morza Bałtyckiego w aspek-
cie wyłącznych stref ekonomicznych (EEZ), co w znacznym stopniu determinuje
możliwości państw nadbrzeżnych w zakresie jurysdykcji.
W ostatnich latach, w wyniku zwiększenia możliwości eksploatacji zasobów
morza i dna morskiego, większość państw nadmorskich zmieniła wielkości swoich
wód terytorialnych oraz wyłącznej strefy ekonomicznej (EEZ). Trend ten widoczny
jest również na Bałtyku, gdzie wszystkie państwa zwiększyły swoje granice wód
terytorialnych do 12 mil morskich (22,2 km), a w wyniku porozumień bilateralnych
w większości przypadków ustalono przebieg granicy EEZ pomiędzy poszczególny-
mi państwami, gdzie nie było można zastosować bezpośrednio reguł o ich ustalaniu.
Porozumienia nie udało się jednak osiągnąć w odniesieniu do wszystkich obszarów
i nadal pozostają one spornymi.
Przebieg granic EEZ na Morzu Bałtyckim oraz obszarów spornych przed-
stawiono na rysunku 2.
WYBRZEŻA
Linia brzegowa Morza Bałtyckiego wynosi około 22 000 km, a liczona jako
linia podstawowa
2
8 000 km
3
. Wybrzeża Bałtyku są urozmaicone, co zilustrowano
na rysunku 3.
2
Linia podstawowa jest wytyczona w celu określenia granicy morskiej państwa (wód
wewnętrznych i terytorialnych) oraz wyłącznej strefy ekonomicznej. Odcina od morza wody
wewnętrzne (zatoki, fiordy, zalewy), a więc jej wartość jest zdecydowanie mniejsza od długości
linii brzegowej.
3
Nasz Bałtyk. Brzegi i wybrzeża
68
Zeszyty Naukowe AMW
Geograficzna i hydrometeorologiczna charakterystyka Morza Bałtyckiego...
Do najbardziej charakterystycznych wybrzeży zalicza się silnie rozwinięte
(szkierowe, fiordowe) i wyrównane (piaszczyste). Wybrzeża rozwinięte są typowe
dla północnej części Bałtyku, Szwecji i Finlandii, natomiast wyrównane dla jego
części południowej.
Obszary sporne
Rys. 2. Podział obszaru Morza Bałtyckiego na wyłączne strefy ekonomiczne
wraz z obszarami spornymi (zakreskowane)
Opracowanie własne.
1 (168) 2007
69
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Rokiciński K morze bałtyckie, Studia Geografia, Hydrologia

Tematy