Rousseau Bog 6, Teksty - Kulturoznawstwo, Religia i kultura

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
c.
Slowem, wszystko to, cQ porusza sie na ziemi, obdarzone lub pozbawione
duszy, przypisuja diablu. Albowiem wysluchawszy z Ewangelii przypowiesci
i zabraniajac mu na zawszezwracac sie do siebie; pozostawiljednak Bóg
Satanaelowiwladzenad tym, co,ten stworzyl.*
Zigabenos twierdzi, ze bogomiii przyjmuja takze stary mit o zwiaz-
kach upadlych aniolów z córami ludzkimi. Mit ten byl szerokO
rozwijany przez aJtokryficzne teksty Starego Testamentu. BogomiIi
wierzyli, ze Michal Archaniol jest równoznaczny z Synem Bozym,
czyli Slowem.
Michal Psellos pisze:
\
Pana Boga o dwóch synach, uczynili z Chrystusa starszego syna, a najmlod-
szy, ten, który zawieruszyl sie daleko od swego ojca, oznacza dla nich diabla
(XIII).
li
-
N
-
BogomiIi,podobnie jak gnostycy, biora doslownie wyrazenie "Ksia-
ze tego swiata":
II
Heretycy, slyszac,jak diabel-klamca mówi do Jezusa: "Dam ci wszystko, co
zechcesz,jesli bedziesz bic czolem przede mna i wielbic mnie bedziesz", dodaja
do tego wiare i mysla, ze diabel jest panem boskiego stworzenia. A slyszac
jeszcze, jak Pan Bóg mówi: "Teraz jest sadzony Ksiaze tego swiata" i "Teraz
nadch~dzi Ksiaze tego swiata i nie znajdzie niczego we mnie", nazywaja
diabla panem i ksiazeciem boskiego stworzenia (XIII).
Heretycy dali mu imie Mammon, mieniac go stwórca i rzadca ziemskich
spraw (XIV).
Poniewazwszystko,co nie nalezydo swiata ziemskiego,stanowi domene
Boga,dlategojego MlodszySyn otrzymalwladzenad sprawaminiebieskimi,
Satanaelzas panowal nad wszystkim,co ziemskie.
.
11
Euthymios z Peribleptos w swoich
Epistula )nvectiva
dowodzi, ze
Diabel jest "Demiurgiem materii" i Archontem kosmosu *.
Wszystkie te swiadectwa wskazuja na umiarkowany charakter
interesujacego nas dualizmu; jezeli istnieja dwaj przeciwstawni sobie
stwórcy, to uzaleznieni oni sa od jednego Boga. ~a~za doktryn~
bogomilów jest braterstwo pomiC(dzyChr):'stusem-;iDiablem. * Warto
równiez podkreslic, ze Diabel tworzy i n n y swiat, co implikuje
praegzystencje jedynie dobrego swiata Niebios.
Inne, bardziej skape swiadectwa powoluja sie na dualizm absolutny.
Czternastowieczny d,*ument bosnienski noszacy tytul:
[sti sunt
herrores, quos cOf!lmuniterpatarini de bosna credunt et tenent
wskazuje,
ze patareni, laczeni z bogomilami, przyjmuja, iz "na poczatku bylo
Idwóch Bogów. Major Deus stworzyl wszystkie rzeczy duchowe
i niewidzialne, Minor Deus zas wszystkie rzeczy cielesne i widzialne".
Inny dokument na temat patarenów z Bosni powiada: "Oddajecie
czesc diablu, mówiac, ze jest on «sine principio» i stwórca wszech-
rzeczy".
~owiesc, o synu t;naraotrawnY!!;l
-
ale~ Q, braterstwie
Chryst!:!§a i Szatana
-
jest glówna czescia doktryny bogomilów.
Euthymios Zigabenos, w swoim dziele
Panoplia dogmatica,
potwierdza
swiadectwo Kosmasa, ale diab'em wedlug niego staje sie Syn Starszy.
Jego dluga relacje strescic mozna nastepujaco:
Demon Sataqael jest l2ier;orodnYQ1 vnem -!oga, pojaw~~t.2I!Y~
Slowem. Sa wiec bracmL atanael by zarzaoca domu Bozego, swiata
-niebianskiego (alegoria o nieuczciwym wlodarzu) i stal po prawicy Boga. Lecz
owladniety pycha, zbladzil na manowce, ~nal przewyzszyc Boga (podob-
nie jak król Babilonu, o którym mówi Izajasz) i usilowal sklonic anioly do
buntu, lecz Bóg wypedzil go z nieba. Satanael, który posiadal jeszcze boska.
postac i moc tworzenia, unoszac sie nad wodami, rzekl do upadlych razem z
nim aniolów: "Na poczatku Bóg stworzyl niebo i ziemie. Ja takze stworze
drugie niebo". ~ael przystepuje Wie~_~d~bnieJ~)
do tworzenia swiata, a potem Adama: tworzy go mieszajac ziemie z woda.
Qgy nie udaje mu si~wQ~~wraca sie do Boga Ojca, który
zgadza sie ozywic wla~~c1w~i~ ~~~~ Tak tez rzecz miala sie z Ewa\,
Pozerany przez zawisc Satanael uwiódl Ewe, a z tego zwiazku zrodzil sie Kain.
Rozgniewany Bóg ukaral Satanaela, pozbawiajac go urody, mocy tworzenia
J<
:1"
Euthymios Zigabenos,
Panoplia dogmatica,
27,
Patrologia grecka,
t. CXXX.
Obydwa teksty wg H. Soderberga,
La religion des Cathares,
Uppsala, 1949.
Wedlug H.C. Puecha, motyw braterstwa omiedzy Chrystusem i Sz~anem jest
wymyslem bogomilów. Tymczasem w
Hom'iliachpseu o kmentynskich
(20) znajdujemy
aluzje na ów temat: "Chcialbym dowiedziec sie od..ciebie, czy dobro zostalo poczete w
ten sam sposób, jak zlo. Jesli tak, to wydaje mi sie, ze dobro i zlo sa bracmi". Ciekawe,
czy w tej aluzji nie ma echa zurwanistycznego mitu o braterstwie dwóch stwórców.
"
78
/
1
79
----
M~
-
1)~~,
U katarów takze odnajdujemy pierwiastki znanego nam juz umiar-
kowanego dualizmu, ale wyrazone przy pomocy odmiennych mitów.
Ale mit o braterstwie Chrystusa i Szatana jest nieobecny w dwóch
tekstach pochodzacych z pewnoscia od katarów:
Interrogatio Johannis
(dualizm umiarkowany) i
Ksiega dwóch Zasad
(dualizm absolutny) *.
Interrogatio Johannis
rozpoczyna dosc ortodoksyjny opis dziela
stworzenia: "Zanim nastapil upadek Szatana, rzadzil on niebiosami".
Przyczyna jego upadku jest pycha: "chcial byc podobny do Najwyz-
szego". Istnial wiec swiat niebianski, o czterech elementach i wielu
niebiosach. Szatan (Satanas) uwiódl aniolów i zostal potepiony przez
Boga Ojca: "Cóz czynisz, zaprzeczajac Ojcu, ty, który uwodzisz
aniolów? O stwórco grzechu, czyn to, cós zamierzyl!" (aluzja do
Ewangelii sw. Jana, XIII, 27). Szatan wypedzony z nieba na wieczna
tulaczke ~zywa Boga Ojca, który litujac sie nad nim, p~la fi)!
czynic wszystKo,co ten zechce, az po-dzien siódmy. Szatan, dzialajac
;,za przyzwoleniem Ojca"- jako Demiurg, tworzy ziemie i firmament
niebieski: "Z nakazu Ojca Niewidzialnego" ozywia grzmoty,
deszcz
i inne zjawiska przyrody. Wreszcie tworzy czlowieka, by
~
niewolnikiem, i. r<?zkazujeAniolow~ Nieba, aby wszedl
w jego cialo, Aniolowi z Drugiego Nieba rozkazuje, aby wszedl w
cialo kobiety i, nastepnie, zmusza ich, ab~~. Oni nie wiedza
jednak, ze tym samym p~h. Potem Szatan tworzy Raj
i tu zaczyna sie jego podwójna rola: najpie~br~m~m
~odzicom
spozyc~ QWO~ z drzewa wiadomosci zlego i,,~~
~óz!!iej, wcieliwszy JLe w. '\yeza'E~ic kobiel~ "Dlatego ~~udzi~
!1Eywanisa sX~~L!?2bla t~nami ,:"ez~zJ~~lzyjaNozad~osci
Diablil, ich Ojca".
.
Szatan jest wiec stworzeniem upadlym,
lecz
jest on Demimgiem,
twierdzac, ze BÓg,iod nicosci po byt, stworzyl cztery elementy swiata, to
znaczy materie. Powiadaja, ze Diabel rozdzielil pierwotnie zmieszana materie
na cztery skladniki i wyposazyl je w rozmaite wlasciwosci. Bóg wiec dal
materidlny poczatek tym gatunkom; dlatego tez powiadaja, ze Bóg jest
stwórca rzeczy widzialnych, ale nie twierdza, ze jest ich "sprawca". To Diabel,
który nadal rzeczom ich specyficzneformy, pelni
-
wedlug nich
-
taka role,
albowiem dzialal zacza~zy od czegos; dlatego tez potwierdzaja, ze Chrystus
nazwal go
Principium mundi,
lecz nie przyznaja mu tytulu stwórcy, albowiem
uwazaja, ze tworzyc
-
to czynic cos z niczego *.
W swoim dziele.
Disputatio
Grzegorz z Fano relacjonuje zawile
dyskusje na temat nicosci:
'Ii
Przyznaje, iz Bóg stworzyl wszystko, to znaczy wszystko dobre. Natomiast
rzeczy zle i marne, doczesne i widzialne, zostaly stworzone przez stwórce
nizszego
(minor creator),
czyli Lucyfera. Dlatego tez sw. Jan powiedzial:
"A bez Niego nic sie nie stalo (sine
ipsofactum est nihil),
co ma oznaczac, ze
rzeczy doczesne sa niczym. Kiedy slysze, ze "swiat zostal stworzony przez
Niego", rozumiem, ze jest to swiat naszych dusz, a nasze ciala i wszystkie
rzeczy widzialne .zostaly stworzone przez stwórce podrzednego, to znaczy
Diabla *. Bóg stworzyl niebo, to znaczy nasze dusze niebianskie, i ziemie, to
znaczy dusze wierzacych jeszcze na ziemi. *
W innym tekscie Moneta z Cremony pisze o katarach, którzy
"uznaja zarówno istnienie Stwórcy, jak równiez istnienie dwóch
posredników"; tym razem wiec mamy do czynienia z trzema pierwia-
stkami. Piotr des Vaux de Cernay w dziele
Hystoria Aibigensis
równiez
zaznacza: "Sa heretycy, którzy powiadaja, ze istnige ~... stwórca,
ma onjedna:kze dwóch synów: Chr~~tusa i Diab!!". Tak wiec pewna
czesckatarów przechowalaby mity bogomilów.
Kosmogonia umiarkowanych dualistów prezentuje w tym wzgledzie
rozmaite wersje
fere quot haeretici tot fabulationes;
jednakze wszyscy
i ukrywa prze ludzmi prawdziwe Królestwo Boze. 9mawiany tekst
odzwierciedla poglady umiarkowanych dualistów, co zostalo potwier-
dzone przez badaczy tych sekt. Moneta z Cremony w swoim dziele
Adversus Catharos et Valdenses
powiada:
Wszystkie swiadectwa na ten temat zebrane przez H. Soderberga,
op. cit.
R.-P. Dondaine,
Durandde Huesca et la polemique anti-cathare,
1959, i Ch.
Thouzelier,
Un traite cathare inedit du debut du XIIIe siecle
-
wedlug
Contra
Manichaeos
Duranda de Huesca, 1961.Traktat ów dowodzi, ze wszystko to, co nalezy
do swiata, jest nicoscia a Proroctwo Izajasza (XLI, 24) tlumaczy w sposób nastepujacy:
"Pochodzicie z nicosci; otrzymaliscie istote tego, czego nie ma", natomiast Objawienie
sw. Jana: "Albowiem to bez niego [Bogal stala sie nicosc".
'"
Sa tacy, którzy wierzac w jedynego Boga, mówia, iz stworzyl rzeczy
niebianskiebadzwszystkichaniolów.Ale w te prawdewplatujaheretyckiblad
Wg R. Nelliego w
Ecritures Cathares,
1959.
80
6 - Bógzla
,
81
1t
któfYOrg~iz~<:- swiat. Dzia~a podobnie jak stwórcaz Ksiegi RodZ"ajU
}.)
--"--'
, .' - -,."-~
niezalezne od BOE~. Bonacurse z Mediolanu powiada: "Heretycy
wierza, iz istnieja dwaj Bogowie, bez poczatku i bez konca". Takze
Sacchoni w swojej
Summa de Catharis et Paupertibus de Lugduno
pisze: "Istnieja dwa pierwiastki: dobro i zlo. Kazdy pierwiastek lub
kazdy bóg stworzyl swoich aniolów i swój s\\~at, nasz swiat-zostal
stworzony przez zlego boga". Podobnie'pisze Moneta z Cremony w
swoim dziele
Adversus Catharos et Valdenses:
kumentach"inkwizycji ujeto ten problem nastepujaco: "Na poczatku
bylo dwóch Bogów: jeden
-
dobry, a drugi
-
zly. Zly Bóg nie zostal
stworzony przez,dobrego Boga, ani tez przez nikogo innego. Ten Bóg
byl i jest
per se."
Równiez upadek aniolów jest rozmaicie interpretowany przez te
dwie szk~.~Jak powiada Moneta z Cremony, umiarkowani, dua!~
wierza, ze:
~.
.
Lucyfer, który zostal stworzony przez Boga i który byl do bry, z powodu
swojej pychy wobec swego Stwórcy zostal wypedzony z niebios wraz.z innymi
aniolami, którzy wzielijego strone [...J W nim samym i w jego wolnej woli
tkwil poczatek jego grzechu.
Niektórzy sposród nich twierdza, ze istnieja dwa pierwiastki bez poczatku
i bez konca. Mówia oni, ze jeden - to Bóg Swiatlosci, Ojciec Chrystusa
i wszystkich sprawiedliwych. Wierza, ze inny Bóg, Bóg Ciemnosci, to ten,
o którym Chrystus w Ewangelii sw. Jana [XIV, 30J powiada: "albowiem idzie
ksiaze swiata tego" itd. Wierza tez, ze ten Bóg jest Bogiem Ciemnosd, ze
stworzyl cztery widzialne elementy; to znaczy ziemie, wode, powietrze i ogien,
jak równiez niebo z jego ozdobami: sloncem, ksiezycem i gwiazdami. Wierza,
,ze tQ On jest tym Bogiem, o którym Mojzesz w Ksiedze Rodzaju mówi: "Na
poczatku stworzyl Bóg niebo i ziemie". Wierza, ze jego dzielem sa rzeczy
widzialne i doczesne, natomiast Bóg, Ojciec Chrystusa i sprawiedliwych, jest
stwórca tylko rzeczy trwalych i wiecznych. Wierza takze, ze Bóg ten stworzyl
swoje cztery elementy i wszystkie rzeczy; które sa w nich, swoje niebiosa, które
ozdobil sloncem róznym od tego, które jest 'Widzialne, innym ksiezycem
"iinnymi gwiazdami. .
Ci heretycy, którzy twierdza, iz i;tAllejadwaj przeciwstawni sobie stwórcy,
powiadaja tez, ze rzeczy widzialne i tymczasowe pochodza od zlego boga,
którego istnienie potwierdzaja.
Uznaja dwa pierwiastki [...J powiadaja; ze grzech pierworodny aniolów nie
wynikl z ich wolnej w~li, poniewaz jej 'nie posiadali. Mówia tez, ze S y n
Z l e g o B o g a * wzniósl sie do nieqa, gdzie, przeistoczony w anielska
swiatlosc, zo~tal pokochany przez anioly Boga z powodu swej nadzwyczajnej
\
Natomiast dualisci absolutni nego~ali istnienie wolnejF21i Sz~
.
pieknoscii wzietogo na zarzadce,i byljako Pan pQnadnimi. Jednak, dzieki
swojej przebieglosci, zwiódl ich i naklonil do grzechu. Tak wiec zakladaja oni,
ze grzech aniolów ma swój poczatek w zlym pierwiastku [...J Twierdza, ze
istnieja dwa pierwiastki, poniewaz nie rozumieja, jak Zlo moglo powst~c z
Dobra. Zastanawiaja sie wiec, w jaki sposób Zlo moglo przeniknac do' niebios.
"
-
Wedlug innych przekazów w niebie toczy sie walka miedzy Szata-
nem a Michalem Archaniolem (wedlug Apokalipsy). Inni opowiadaja
o tym, jak to Szatan uwiódl anioly, ukazujac im kobiete cudownej
pieknosci. Sacchnoni podaje, ze Jednym z przedstawicieli absolutnego
dualizmu byl Jan z Lugio: .
I
Wyobrazil on sobie, ze zawsze istnialy dwa pierwiastki, bóstwa, czy tez dwaj
wladcy, jeden Dobra, a drugi
- Zla [...J Powiada tez, ze swiat pochodzi od
Istnieja dwaj bogowie: pierwszy
-
to zasada i przyczyna rzeczy dla nas
niewidzialnych i wszystkiego dobra; drugi
-
to zasada i przyczyna wszystkich
rzeczywidzialnychtu, na ziemi,i wszelkiegozla.
Mozna by mnozyc' podobne wypowiedzi, cytowac rozmaitych
autorów: Salvus Burce,
Liber supra Stella;
Jacques de Capellis,
Summa
contra Hereticos;
Alain de Lilie,
De fide Catholica;
Eckbert,
Sermones
contra Catharos,
Etienne de Bourbon, Pierre des Vaux i inni. Wszyscy
wyzej wymienieni przyznaja, ze niektórzy katarowie wierza w istnienie
dwóch Bogów lub stwórFów i dwóch dziel stworzenia: niewidzialnego,
duchowego i dobrego, oraz widzialnego, materialnego i zlego. W do-
~
I~
Katarowie traktuja niekiedy Szatana nie jako pierwiastek zla, leczjako emanacje czy
tez jego Syna, a pierwiastek zla uwazany jest czasem za nicosc lub matene. Giovanni z
Bergamo w swojej
Summa contra Catharos
powiada: "Diabel stwbrzyl hyle
-
to znaczy
pierwsza zasade swiata, matene, która Platon nazywa «ktiston»
-
stad katarowie
nazywaja diabla glowa «ktistonu»". Wyrazenie to jest dwuznaczne.
82
/1'
n
"
6.
83 j
,~el'h~~
,I
tfAtVJi'4rr1t.offany,
zgadzaja sie co do tego, ze to Diabel urzadzil swiat, stworzyl czlowieka
i gwaltem wprowadzil w niego dusze aniola.
Zasadnicza róznica miedzy dualizmem absolutnym a umiarko~-
nym wyraza sie w twierdzeniu (dualizm absolutny), ze zlo jest
i aniolów:
diabla, a raczej od Ojca diabla, ze nie mial on poczatku i nie bedzie miec,
konca. Bóg chce i moze uczynic wszystko, co jest dobrem, o tyle, o ile to jest
w nim samym i w stworzeniach jemu absolutnie poslusznych. Lecz w urze-
czywistnieniu tej' woli i mocy przeszkadza mu jego nieprzyjaciel.
sposób ~ria- O jedyny~~ogu
,,"zostala obalona
przezreductio
'l!!
.
Takie rozumowanie opiera sie na okreslonej koncepcji doskonalo-
sci: w istocie aniolowie zostali obdarzeni pewna n a t u r a, natura
niedoskónala. "Na poczatku Bóg nie zechcial zatroszczyc sie o to, by
uczynic aniolów doskonalymi." Jednakze Jan z Lugio przez doskona-
losc rozumie niemoznosc czynienia zla: Bóg nie zechcial obdarzyc
aniolów "tak wielka doskonaloscia, aby absolutnie nie mogli grze-
szyc". Na zarzuty, ze doskonalosc moze byc odmiennie zdefiniowana,
ze istota obdarzona wolna wola jest bardziej doskonala od tej, która
jest jej pozbawiona, ze Bóg stworzyl istoty wolne, by je wynagrodzic
lub ukarac wedle ich wyboru, pochodzacego z "mozliwosci czynienia
bez róznicy dobra lub zla", Jan z Lugio odpowiada: "Jezeli Bóg
winien jest wdziecznosc istocie za wyswiadczenie sobie przyslugi,
wynika z tego nieu~hronnie, ze istnieje cos, co wymyka sie jego woli".
Bóg chce, ale czlowiek (lub aniol) tego nie czyni. Nalezy wiec dojsc do
wniosku, ze: "Wola Boska nie zostala w takim razie calkowicie spel-
niona", co byloby niemozliwe, gdyb~ istnial tylko jeden Bóg dobry,
swiety, sprawiedliwy i doskonaly. Bóg musi zniesc to, czego nie chce.
Nalezy wiec przyjac inna hipoteze wyjsciowa: oprócz Boga istnieje
inna zasada: "To dlatego musimy przyznac, ze istnieje inna zasada,
zasada zla, która dziala na szkode prawdziwego Boga". -"Pofl
naa8kiem zlosliwego WrogaBó cier i wlasnego przyzwolenia."
- ~olna wolajesrnle do pogodze?ia z Boska wszecwie za, k~ó.{a
@
Otóz okazuje sie, ze doktryna Jana z Lugio przetrwala w
Ksiedze
dwóch Zasad.
Ksiega ta jest wyjatkowo interesujaca, bardziej 60wiem
liz mitologia zajmuje sie, o ile to mozliwe, racjonalnym uzasadnie-
niem dualizmu. W tym wzgledzie mozna ja porównac z poprzednio
omawiana ksiega
Szkand Gumanik Wiczar. Ksiega dwóch Zasad,
skladajaca sie zreszta z fragmentów, zawiera dwa stopnie argumen-
tacji: pierwszy, który pominiemy, ma charakter egzegetyczny i opiera
sie na niektórych fragmentach z Ewangelji, dotyczacych Ksiecia tego
swiata *. Drugi, bardziej interesujacy, 'ma 'charakter filozoficzny
i zawiera wiele argumentów, z których najwazniejszy dotyczy wolnej
woli: Otóz wolna wola bylaby n i e d o" p o g o d z e n i a z.boska
.
Wynika z tego nieuchronnie i bez zadnej watpliwosci, ze aniolowie nie mieli
nigdy moznosci stania sie dobrymi, swietymi i pokornymi wobec Pana, chyba,
ze Bóg sam to przewidzial od poczatku. Mozliwosc ta spoczywa w rekach
tego, do którego od wieków naleza wszystkie rzeczy, albowiem nikt w obec-
nosci Boga, który ~na do glebi przyszlosc wszy~tkiego, nie moze uczynic
niczego, czego Bóg by nie przewidzial.
wynika z
~
Boga: "Bóg Jest, ni~<!~naly, skoro ,..aie
przewidzial, ze zapanujegrzech". Z drugiej strony, wolna wola jest
sama w SObieniezrozumiala: "Nigdy zlo nie mogloby s p o n t a n i c z-
n i e pochodzic od istoty stworzonej przez dobrego Boga, gdyby nie
istniala przyczyna zla"; nie sposób pojac, jak aniolowie, istoty dobre,-
mogliby nienawidzic dobroci, która istnieje odwiecznie [...] jak
mogliby pokochac zlo, które jeszcze nie istnialo, .a które stanowi
calkowite zaprzeczenie dobra". Skoro zlo sie pojawilo, trzeba zeby
zaistnial
powód, bo: "nie sposób przyjac, zeby cokolwiek pojawilo sie
bez powodu". Jezeli zlo pojawilo sie, istnieje przyczyna, która nie ma
poczatku.
Poniewaz przyszlosc jest "absolutnie zdeterminowana" przez Boga,
niemoze byc mowy o~olnosci'wyboru: "Wynlka z tego,zeiniolowie
ci nie mogli nie stac sir' demonami"": W tej hipotezie (która zaklada'
tylko jednego Boga) "Bóg od poczatku swiadomie stworzyl aniolów,
którzy w zaden sposób nie moga uniknac zla". A wiec "Bóg bylby
/
najwyzsza i pierwsza przyczyna calego zla, co równa'lo1bysie
a b s o I u t n ej n e g a cj i". Te hipoteze nalezy wiec odrzucic. Z dwóch
przeslanek: istnieje jeden Bóg i Bóg ten jest dobry, nalezy odrzucic
pierwsza: istnieje jeden Bóg, albowiem jest to niemozliwe. W ten
Autor
Ksiegi dwóch Zasad
opracowuje dosc ryzykowna teorie "znaków uniwersal-
nych", przy pomocy której chce udowodnic, ze uzyte w Pismie Swietym wyrazenia:
cuncta, omnia, universa
nie oznaczaja "wszystkich rzeczy", lecz tylko "rzeczy dobre".
84
Nalezy wiec zalozyc istnienie innej zasady
-
zasady Zla, która jest
p~zyczyna i poczatkiem zepsucia aniolów oraz wszelkiego zla.
85
-
'
absurdum.
~zechwiedza;- która pole~,. ze Bóg-Z góry zna oqrót
~
Skoro istnieje tylko jeden Bog, dobry i wszechwiedzacy, to:
Lub:
f
Poza praw~zi~ym Panem Bogiem istnieje inny Bóg, Pan i Ksiaze.
Podsumowanie
Na ogól przyjmuje sie, ze u katarów zatriumfowala tendencja do
dualizmu absolutnego.
Jest
tó jeden
z
najbardziej radykalnych dua-
lizmów, jakie mozna sobie wyobrazic. Istnieja nie tylko przeciwstawni
\
sobie dwaj bogowie, lecz równiez dwa diametralnie rózne swiaty: swiat
duchowy i dobry, rodzaj niebianskiego Jeruzalem, oraz swiat ziemski,
twór zlego boga, 'V którym jedynie dusze (upadli aniolowie) uwiezione
w cialach nie sa ze swej istoty zlymi elementami.
I
I
!
I
I
"
I
Choc brzmi to paradoksalnie, mysl dualistyczna wyraza sie wylacz-
nie poprzez swój stosunek do monoteizmu. Dualizm nie jest doktryna
oryginalna, lecz uzupelnieniem, sprostowaniem, jesli nie zaprzecze-
niem monoteizmu.
Jest
tez. dualizm' czyms' w rQdzaju dewiacji,
zwyrodnienia. W politeizmie nie znajdziemy zdecydowanego roz-
dzwiek1}miedzy dobrem i zlem, nie znajdziemy tez wyraznej personi-
fikacji zla; bóstwa - przynoszace juz
to
zgube, juz to zbawienie - nie>
posiadaja wyraznego moralnego oblicza. Slowem, mor~lna
~
o l a u-
z".acja nie jest charakterystyczna dla tego systernu,IiaiOmiast manife-
stuje sie ona
'IN
religiach typu monoteistycznego lub kreacyjnego, bez
wzgledu na to, czy sa to religie "prymitywne" czy klasyczne. Stad tez
bierze sie uproszczona opinia, ze kazdy monoteizm jest poniekad.
dualistyczny *. .
Monoteizm stwarza problem, czy Bóg jest tak samo "odpowie-
dzialny" za dobro jak i za zlo? Takbrzmi, chociaz wyrazone w sposób
naiwny,> zasadnicze pytanie, problem, który mozna zglebic (nie
osmielamy sie powiedziec
-
rozwiazac) w ramach monoteizmu.
I
I .
Rozstrzygniecia tej kwestii szukala wczesna teologia zoroastryjska, jak
równiez chrzescijanska i muzulmanska. W porównaniu z mono~
teizmem dualizm wydawal sie przynosic latwe rozwiazanie: po prostu
odrzucal ów prolJIem (ale problemy odrzucone zawsze pojawiaja sie
ponownie na innym planie). ,
Zasadnicza przyczyn,a powstania systemów dualistycznych jest
uswiadomienies,obie dwóch rzeczy: dobroci Boga i istnienia zla na
-'
Dla S. Petrementa
(Le dualisme dans I'histoire
de
la phi/osophie
et
des religions,
1946)
róznica miedzy dualizmem a tym, co nazywa monizmem, jest tylko róznica stopnia:
"Nie istnieje dualizm absolutny, nie ma absolutnego monizmu; istnieja tylko ich
stotmie." Wspólnie z Bianchim
(Ohrmazd i Zaman)
uwazamy, ze monoteizm dualisty-
czny, czy tez na odwrót, jesr "obiektywnie sprzeczny",
87
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Rousseau Bog 6, Teksty - Kulturoznawstwo, Religia i kultura

Tematy