RozdziaĹ‚ 6 - wczesne dzieciĹ„stwo, wychowanie i rozwoj

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
6WCZESNE DZIECIŃSTWOCO O TYM SĽDZISZ?1. ROZWÓJ FIZYCZNYZmiany fizyczne w okresie wczesnego dzieciństwaWpływ odżywiania na rozwójRozwój sprawnoci notorycznej2. ROZWÓJ UMYSŁOWYPiagetowskie stadium mylenia przedpojęciowegoRozwój pojęćRozwój językowy3. OSOBOWOĆ l ROZWÓJ SPOŁECZNYRozwój ról zwišzanych z płcišRozwój emocjonalnyWpływ rodziny na rozwój dzieckaWpływ szkoły na rozwijajšce się dzieckoWpływ grupy rówieniczej na rozwijajšce się dzieckoWptyw zabawy na rozwijajšce się dzieckoTeorie rozwoju osobowociPrzeglšd rozdziału Terminy do zapamiętania Problemy do przemylenia Zalecana literatura216 Rozdział 6. Wczesne dzieciństwoCO O TYM SĽDZISZ?Praktyka wiedzie do doskonałoci. Jakże często dzieci styszš to stwierdzenie,odnoszšce się do takich rodzajów aktywnoci, jak: odręczne pisanie, ćwiczeniaruchowe czy zajęcia sportowe. Ale czy zawsze praktyka prowadzi do zadowala-jšcego wykonywania wszystkich notorycznych sprawnoci? Badacze rozwojuw cišgu życia informujš nas, że zręczne wykonanie wymaga czego więcej niżtylko praktyki.Mylenie dzieci w wieku przedszkolnym często przenikajš elementy fantazjii fikcji. Lalki i inne zabawki dowiadczajš uczuć, niebo pomalowane jest naniebiesko, a wiat ma swoje własne wbudowane weń poczucie prawa i porzšdku.Przedszkolaki sš egocentryczne - skoncentrowane na sobie, często mylš, żewiat został stworzony po prostu dla nich. Co przyczynia się do takiego stanurzeczy i co mogš uczynić rodzice, aby ułatwić rozwój poznawczy swoich dzieciw tym czasie?Chłopcy pozostajš chłopcami, a dziewczynki dziewczynkami... przynajmniejw tradycyjnym otoczeniu. Rozwój ról zwišzanych z płciš ma swój poczštek wewczesnym dzieciństwie; zmiany rozwojowe narastajš zarówno w subtelny, jaki bezporedni sposób. Jak to się dzieje? Co wyjania zachowania charakterys-tyczne dla danej płci? Jaki wpływ wywiera na zachowanie dzieci stereotypowetraktowanie roli zwišzanej z płciš? Czy istnieje alternatywa dla takiego tradycyjnegonauczania ról? W tym rozdziale poszukamy odpowiedzi nie tylko na te pytania.Dom, ukochany dom. W niezliczonych przypadkach rodzina obdarza dzieckomiłociš, opiekš i bezpieczeństwem. Dla coraz większej liczby dzieci domrodzinny zmienia się jednak w nocny koszmar pełen gwałtownych napaci,seksualnego molestowania, werbalnych zniewag, a nawet mierci poniesionejz ršk własnych rodziców. Epizody przemocy w rodzinie stały się tak częste, żewielu badaczy uważa, iż zaczyna się rozpadać sama podstawa strukturyrodzinnej. Dla maltretowanych dzieci nie istnieje gorsze miejsce od domu.1. ROZWÓJ FIZYCZNYWraz z ukończeniem przez dzieci 2. roku życia kończy się okres najintensywniej-szego rozwoju fizycznego, jego tempo zaczyna powoli opadać. Jednak nadalzmieniajš się proporcje ciała oraz doskonali się, i to w doć szybkim tempie,sprawnoć motoryczna, umożliwiajšc dzieciom osišganie coraz większej umiejętnocizaspokajania własnych potrzeb oraz działań uwzględniajšcych warunki fizyczneotoczenia.Okoto 5. roku życia dziecko ma mniej więcej 110 cm wzrostu, a zatem ponaddwukrotnie przekracza długoć swojego ciała w momencie narodzin, oraz waży około19,5 kg, w przybliżeniu pięć razy więcej niż po urodzeniu. Różnice we wzrocie międzydziewczynkami a chłopcami sš bardzo niewielkie, natomiast chłopcy ważš trochęwięcej w porównaniu do dziewczynek, sš też bardziej muskularni i majš na ogół mniejtkanki tłuszczowej.W tym okresie głowa i mózg dziecka powiększajš się do rozmiarów charakterys-tycznych dla dorosłego człowieka. W momencie narodzin obwód głowy wynosi od30,5 cm do 35,6 cm. Do końca pierwszego roku życia wzrasta on o 33%, a w 4. rokużycia w przybliżeniu o 48%. Pod koniec 6. roku życia obwód osišga niemal 90%wielkoci charakteryzujšcej głowę dorosłego.Mózg rozwija się wraz z powiększaniem czaszki, osišgajšc już we wczesnychlatach ciężar zbliżony do mózgu dorosłego człowieka. Podobnie biliony wypustekRozwój fizyczny 217Ryć. 6-1Rozwój dendrytów w ko-rze mózgowejW porównaniu do pierw-szych miesięcy życia (o-braz po lewej stronie)dendryty rozrastajš sięzarówno pod względemrozmiaru, jak i liczby po-łšczeń (obraz po prawejstronie) podczas pierw-szych 5 lat życia.komórek nerwowych uzbrajajš się w otoczkę mielinowš, wzrasta też rozmiar i liczbadendrytów we wszystkich warstwach kory. Te procesy dojrzewania poprawiajš transmisjęi łšczenie się impulsów nerwowych, co stanowi punkt krytyczny dla wzrostu złożonocifunkcji mózgu (Kalat, 1992; Levinthal, 1990). Rycina 6-1 ukazuje rozwój dendrytóww korze.Zmiany fizyczne w okresie wczesnego dzieciństwaZanim dzieci zostanš zapisane do przedszkola czy też do innej placówki zajmujšcejsię edukacjš w okresie wczesnego dzieciństwa, zmieniajš się fizycznie w widocznysposób. Z okršgłego, pucołowatego szkraba o niemowlęcych kształtach przemieniajšsię w osoby o szczupłej, smukłej sylwetce. W ogromnej mierze jest to spowodowanepo pierwsze, gwałtownym wzrostem długoci ciała, po drugie, udziałem w licznychurozmaiconych zajęciach fizycznych, dzięki którym rozwijajš się budowa ciała orazmięnie.Zmiany form postawy ciała stajš się całkiem oczywiste podczas pierwszych latżycia. Zmiany w dynamice cielesnej przyczyniajš się do dobrego samopoczuciadziecka zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym. Jednak niewłaciweposługiwanie się ciałem może prowadzić do braku napięcia mięniowego, obniżaniasię progu męczliwoci oraz zmniejszania się dostępnej energii mechanicznej (Click,1993; Marhoefer i Yadnais, 1992; Martoz, Cross, i Rush, 1993). Na dokonujšce sięw dzieciństwie zmiany form postawy ciała ma wpływ wiele czynników fizyczneji psychicznej natury:ZlictJUUJfc, on,, w luluwiu;. uz.it.jt; on; idi\ i ne^.dit.z-i lit. uu wyi\ui lywdi łyd i (JIZ.CZ. u^.ic;i^r\uczynnoci - czy siedzi ono, stoi czy też biegnie. Choć walka z przycišganiem jestbardziej widoczna w przypadku niektórych dzieci, to jednak każde musi utrzymywaćrównowagę, aby przyjmować prawidłowš (także pod względem zachowania równowagi)postawę. Z wiekiem zmieniajš się proporcje ciata i centrum oddziaływań grawitacjiobniża się do dolnych partii tułowia. Dzięki temu dziecku łatwiej jest zachowaćrównowagę w pozycji stojšcej.Typ budowy ciała. Budowa ciała także ma wpływ na postawę. Cięższe dzieckoprzyjmuje innš postawę niż lżejsze czy mniejsze. Prawidłowa postawa zależy też odsiły koci, jędrnoci mięni oraz czucia kinestetycznego.Przebieg rozwoju, łnnym czynnikiem, jaki należy tu wzišć pod uwagę, jeststadialnoć rozwoju dziecka. Na przykład wczesne fazy lokomocji majš wpływ napewne częci ciała, między innymi na mięnie szyi czy krzywiznę lędwiowš w dolnymodcinku pleców. W trakcie chodzenia ciężar ciała przenosi się na wewnętrznš częćstopy, co doprowadza do zapadania się (obwieszania) stopy na powierzchni stawuskokowego.Interakcja ze rodowiskiem. Czynniki rodowiskowe, takie jak odżywianie,odpoczynek i aktywnoć, sš także ważne dla postawy ciała. Dziecko jest pobudzanedo osišgania wysokiego poziomu umiejętnoci w pewnych dziedzinach, takich jaksport, zachowanie fizycznej atrakcyjnoci czy doskonalenie sprawnoci motorycznej.Wszystko to może zachęcać je do uczenia się utrzymywania prawidłowej równowagii postawy ciata (Enders i Rockwell, 1990; Marhoefer i Yadnais, 1992).Wpływ odżywiania na rozwójPrawidłowe odżywianie się jest istotnym składnikiem dobrego stanu zdrowiaw cišgu całego życia. Jedzenie pełnowartociowych produktów i stosowanie pożywnejdiety mogš pomóc jednostkom nie tylko w utrzymywaniu zdrowego ciała, ale teżprzyczyniajš się do osišgania maksymalnych poziomów wzrostu i rozwoju. Dowiedzieli-my się już z rozdziału 4., że aby płód optymalnie się rozwijał, niezbędne jestprawidłowe odżywianie się matki. Także w pierwszych latach życia człowieka zdroweodżywianie się i przyswajanie właciwych nawyków jedzenia pomagajš w osišganiuoptymalnego dla danego wieku poziomu funkcjonowania. Zatem spożywanie wła-ciwych, prawidłowo zbilansowanych pod względem niezbędnych składników pokar-mowych posiłków ma kolosalne znaczenie dla zdrowia i dobrego samopoczucia - odpoczęcia aż do pónej staroci (Fries, 1990; Gross, 1991; Kunkel, 1991).Właciwe odżywianie się daje dzieciom niezbędnš energię do udziału w rozmaitych,nowych i wymagajšcych dużo energii fizycznej, zajęciach. Dziecko w wieku przedszkol-nym potrzebuje przeciętnie od 1400 do 1800 kalorii dziennie. Nie otrzymujšcodpowiednich składników pokarmowych, staje się niedożywione i po jakim czasiewykazuje dostrzegalny spadek przyrostu ciężaru i długoci (Martoz, Cross, i Rush, 1993).Choć zalecenia dotyczšce pełnowartociowych diet mogš się nieco różnićw szczegółach, to ogólnie mamy wiadomoć, że dzieci potrzebujš pewnychpodstawowych składników pokarmowych. Należš do nich miedzy innymi: tłuszcze,białka, węglowodany, mleko, jajka, pełnowartociowe produkty zbożowe oraz różnegotowane i nie gotowane warzywa. Dzieciom potrzebne sš także owoce cytrusowe,zawierajšce witaminę C, pokarmy z witaminš D oraz jedzenie bogate w witaminęRozwój fizyczny 219B complex (m.in. kwas nikotynowy niezbędny dla zdrowej skóry, ryboflawinę dowłaciwego trawienia, asymilacji substancji pokarmowych, zdrowia skóry i oczui tiaminę wzmagajšcš apetyt). Na szczególnš uwagę zasługujš białka zawierajšceaminokwasy, takie jak mleko, twaróg, olej kiełków pszenicy i nasiona soi.Rozwój sprawnoci motorycznejAby dziecko mogło wykonywać konkretne zadania fizyczne, potrzebna jest musprawnoć motoryczna oraz prawidłowa koordynacja ruchów ciała. Dzięki takimzajęciom,... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

RozdziaĹ‚ 6 - wczesne dzieciĹ„stwo, wychowanie i rozwoj

Tematy