rozdzial 1, WSPol Szczytno, Bezpieczeństwo wewnętrzne, I rok

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
I
TERRORYZM – ZAGROŻENIE GLOBALNE
I LOKALNE
Termin terror wywodzi się, jak podaje
wielu teoretyków sanskrytu, od słowa
tras
,
które oznacza drżeć. Jednak do wyjaśnia-
nia tego zjawiska o wiele trafniejsze jest
stosowanie łacińskiego słowa
terror
ozna-
czającego przestrach, postrach, przeraże-
nie, strach, trwogę.
Granica między terroryzmem,
a wojną wciąż będzie się za-
cierać. W konsekwencji za-
pobieganie i przeciwdziałanie
terroryzmowi stanie się o wiele
ważniejsze w dziedzinie bez-
pieczeństwa i polityki obron-
nej. Siły zbrojne będą musiały
przystosować się do nowych
okoliczności. Zwiększy się więc
rola, jaką w zwalczaniu terro-
ryzmu odegrają dowódcy ope-
racji specjalnych i siły, które im
podlegają. Priorytetem stanie
się tworzenie specjalistycznych
jednostek i prowadzenie badań
nad neutralizowaniem broni
chemicznej i biologicznej.
Działania terrorystyczne były od wie-
ków stosowane jako skuteczne narzędzie
walki przeciwko silniejszemu przeciwni-
kowi. Za jedną z najwcześniejszych orga-
nizacji terrorystycznych (lata 66-70 n.e.)
uważani są tzw.
sicarii
(nożownicy), będą-
cy sektą religijną w Palestynie
3
. Walczyli
przeciwko panowaniu Rzymian, atakując
znaczące osoby i niszcząc obiekty użytecz-
ności publicznej. W podobny sposób dzia-
łała na początku XI wieku, na terytorium
Persji i Syrii, tak zwana sekta
Assasinów
4
.
Francois Heisbourg,
Prognozy XXI wieku,
Wojny, s.52.
3) Fleming M.,
Terroryzm polityczny
, w: Wojskowy Przegląd Prawniczy, nr 1,
Czasopisma Wojskowe, Warszawa 1996.
4) Założona ok. 1090 r. przez Hassana Sabbaha, określanego przez krzyżowców
mianem „starca z gór”. Określenie - assasin przetrwało do dzisiejszych czasów jako
synonim bezwzględnego zabójcy działającego z pobudek politycznych lub w czyimś
interesie.
9
Dokonując zamachów na znaczące osobistości (wyżsi urzędnicy, guberna-
torzy, kalifowie), jej członkowie dążyli do osiągnięcia określonych celów
politycznych.
Termin
terroryzm
nie zawsze budził jednoznacznie negatywne skoja-
rzenia. W okresie rewolucji francuskiej, używany zamiennie ze słowem
ter-
ror
, oznaczał system sprawowania rządów oparty na stosowaniu przemocy
i posiadał pozytywny wydźwięk. Wówczas to francuskie słowo
terreur
we-
szło do powszechnego użycia w Europie.
5
Rewolucja francuska rozbudziła
antymonarchistyczne nastroje w Europie, co w połączeniu ze zmianami
społeczno-ekonomicznymi wywołanymi rewolucją przemysłową, doprowa-
dziło do tworzenia się nowych ideologii, na których gruncie wyrósł nowy
nurt terroryzmu. Za jego twórcę uważa się włoskiego ekstremistę Carlo
Pisacane, materializującego teorię
propagandy poprzez działanie
. Prawdo-
podobnie pierwszą organizacją korzystającą z tej teorii była przeciwstawia-
jąca się rządom caratu rosyjska grupa konstytucjonalistów
Narodna Wola
.
Strategia ta stanowiła wzór dla rodzącego się ruchu anarchistów, a w kon-
sekwencji przyczyniła się do powstania Międzynarodówki Anarchistycznej
– przypisującej sobie rolę globalnego koordynatora ruchu rewolucyjnego.
W latach 30. XX wieku znaczenie słowa
terroryzm
uległo kolejnej ewo-
lucji, służąc opisywaniu praktyk masowych represji i ucisku, stosowanych
przez państwa totalitarne i ich dyktatorskich przywódców przeciw własnym
społeczeństwom
6
. W połowie XX wieku za sprawą takich państw jak Izrael,
Kenia, Cypr i Algieria, które swoją niepodległość, przynajmniej w części, za-
wdzięczają ruchom rewolucyjnym o zabarwieniu terrorystycznym, słowo
ter-
roryzm
znów, na krótki okres, odzyskało zabarwienie rewolucyjne. W kra-
jach bloku wschodniego poprawne stało się zastępowanie słowa
terroryści
określeniem
bojownicy o wolność
– oczywiście tylko w tych przypadkach,
gdy zjawisko to nie naruszało w jakikolwiek sposób interesów tych krajów.
W końcu lat 60. i w latach 70. nadal postrzegano terroryzm w kontekście
rewolucyjnym. Jednak znaczenie tego pojęcia, oprócz objęcia nim separa-
tystycznych, ideologicznych i etnicznych grup narodowych, coraz częściej
zaczęto przenosić na znacznie szersze zjawiska. Od określania nim działań
bloku wschodniego, zmierzających do destabilizacji Zachodu
7
i zagrożeń zwią-
zanych z użyciem broni masowego rażenia (superterroryzm), poprzez nazy-
wanie nim nowych zjawisk społecznych i kulturowych („narkoterroryzm”,
zjawiska „szarej strefy”
8
...), aż do określania negatywnych konsekwencji
postępu naukowo-technicznego (cyberterroryzm
9
). Atak z 11.09.2001 r. na
10
I – TERRORYZM – ZAGROŻENIE GLOBALNE I LOKALNE
World Trade Centre nie tyle otworzył nowe kierunki rozwoju terroryzmu, co
potwierdził jego narastającą bezwzględność oraz znacznie szerszy charakter
niż postrzegany tylko w kategoriach zbrodni kryminalnych.
W samych Stanach Zjednoczonych istnieją cztery oicjalne deinicje ter-
roryzmu zapisane w prawie tego kraju. Pomimo uznawania terroryzmu, od
wielu lat za istotny problem międzynarodowy, nie udało się do chwili obec-
nej osiągnąć porozumienia w sprawie prawnego określenia tego pojęcia
na forum międzynarodowym. Rodzi się zatem pytanie: skąd te trudności
5) Początkowo słowo to odnoszono przede wszystkim do zastraszających działań władzy
państwowej w odniesieniu do społeczeństwa, szczególnie w czasie Wielkiej Rewolucji
Francuskiej. Uległo ono następnie modyikacji wraz z pojawieniem się aktów terroru
w formie prezentowanej przez jednostki lub małe grupy społeczne. Na potrzeby
takich działań powstało określenie terroryzm.
6) W faszystowskich Włoszech, nazistowskich Niemczech i stalinowskiej Rosji.
7) W tym czasie takie kraje popierające, sponsorujące czy też wręcz zamawiające
ataki terrorystyczne (Iran, Irak, Syria i Libia), przyczyniły się do nadania większego
znaczenia terroryzmowi sponsorowanemu przez państwo. Terroryzm zaczęto kojarzyć
i wiązać ze swoistym rodzajem anonimowej wojny. Wojny asymetrycznej, która
pozwala krajom słabszym ekonomicznie i militarnie na konfrontację z większymi,
silniejszymi przeciwnikami bez narażania się na jednoznaczne potępienie opinii
międzynarodowej i odwet.
8) Narkoterroryzm to synteza terroryzmu kryminalnego, kierującego się pobudkami
materialnymi, z terroryzmem politycznym lub powstańczym, dla którego ten pierwszy
stanowi bazę materialną i inansową. Przykładem takiego zjawiska jest powiązanie
kolumbijskich karteli narkotykowych z lewicowymi organizacjami terrorystycznymi
z Kolumbii i Peru.
Umieszczenie terroryzmu w obrębie „zjawiska szarej strefy” doprowadziło do
posługiwania się tym terminem dla określenia zagrożeń stabilności państw narodowych
przez czynniki niepaństwowe i pozarządowe organizacje i procesy, oraz opisania
przemocy dotykającej olbrzymie regiony lub terytoria miejskie, na których kontrolę
zamiast oicjalnych władz zaczęły sprawować na pół polityczne, na pół kryminalne
siły (podano za: B. Hoffman, op. cit., s.26.).
9) Cyberterroryzm jest nowym kierunkiem destruktywnego oddziaływania, którego istotą
jest wykorzystywanie informacji, jako narzędzi walki. Zagrożenia, które niesie ze
sobą, w równym stopniu dotyczyć mogą państw tzw. „trzeciej fali cywilizacyjnej”
– społeczeństw postindustrialnych. (Tofler Alvin,
Trzecia fala
, PWN, Warszawa
1986).
11
w pojęciowej interpretacji terminu „terroryzm”? Przeprowadzone analizy
dowodzą, że zasadnicza przyczyna tkwi, przede wszystkim, w zróżnicowa-
nych interpretacjach wynikających z tendencyjnego uprawiania polityki
za pomocą tak zwanych
innych środków
10
. W następstwie tego, dla jed-
nych terroryści są bohaterami, a stosowane przez nich techniki działania
to
akty poświęcenia
dla wyższego dobra. Z punktu widzenia oiar tych
ak-
tów poświęcenia
, terroryści to bezwzględni zbrodniarze, nieprzestrzegający
ogólnoludzkich wartości i międzynarodowych konwencji. Autor poszukiwał
też odpowiedzi na pytanie: czy cel, nawet najszlachetniejszy, uświęca środ-
ki i czy terroryzm można zwalczać terrorem
11
? Kierowano się przy tym
przekonaniem, że udzielenie jednoznacznej odpowiedzi, chociaż na jedno
z tak sformułowanych pytań, uprościłoby znacznie stworzenie jasnej de-
inicji terroryzmu i terroru. Okazało się jednak, że osiągnięcie tego jest
obecnie wręcz niemożliwe ze względu na wielce zróżnicowane pojmowania
i interpretacje antecedencji
12
określonych akcji, składające się, z jednej
strony, na ich gloryikację, z drugiej zaś – na potępianie. Nie dotyczy to
tylko zdarzeń współczesnych – jak np. konliktu izraelsko-palestyńskiego,
gdzie zaangażowane strony wyrażają przeciwne sobie racje w tej samej
sprawie – ale także i w wielu tych, które miały miejsce nawet w odle-
głej przeszłości. Deiniowanie terminu
terroryzm
budzi podobne kontro-
wersje jak dywagowanie nad interpretacją terminów
wojna sprawiedliwa
i
wojna niesprawiedliwa
. Dzięki badaniom opinii technikami
obserwacji
pośrednich i uczestniczących
oraz
wywiadów indywidualnych i zbiorowych
,
uczestniczeniu w służbowych naradach, szkoleniach, przedsięwzięciach
i wydarzeniach autor zebrał wiele opinii, z których, po dokonaniu selekcji,
za przydatne uznał:
– 150 – uzyskanych technikami obserwacyjnymi (głównie uczestni-
czącymi)
13
,
– 50 – technikami wywiadów swobodnych
14
.
W następstwie tego uzyskał następujące dane na temat pojęciowej in-
terpretacji terminu
terroryzm
(wyk. 1):
– w 98 wypowiedziach i opiniach (49 proc.) przeważały akcenty
wyjaśniania tego przez pryzmat politycznego zastraszania;
– w 50 wypowiedziach i opiniach (25 proc.) przeważały akcenty
wyjaśniania tego przez pryzmat formy walki możliwej do podej-
mowania w warunkach asymetrii militarnej;
12
I – TERRORYZM – ZAGROŻENIE GLOBALNE I LOKALNE
– w 10 wypowiedziach i opiniach (5 proc.) przeważały akcenty
wyjaśniania tego przez pryzmat kryminalny;
– w 42 wypowiedziach i opiniach (21 proc.) przeważały akcenty
wyjaśniania tego przez pryzmat wielu przyczyn.
Alex P. Schmid i Albert J. Jongman
15
poddali badaniom 109 aktual-
nych deinicji terroryzmu. W następstwie tego stwierdzili, że:
– ponad 50 proc. z nich określa terroryzm jako polityczny akt prze-
mocy dokonywany w sposób wywołujący strach;
10) „Wojna jest niczym innym, jak dalszym ciągiem polityki przy użyciu innych środków.
[...] Jednym słowem sztuka wojenna z jej najwyższego punktu widzenia staje się
polityką, oczywiście polityką, która zamiast pisać noty - stacza bitwy”. [w: von
Clausewitz Carl,
O wojnie
, Lublin, 1995 r., s. 763, 767].
(Autor uważa, że określenie wojny jako narzędzia jest zbyt rygorystyczne.
To „narzędzie”, poprzez które narzucamy wrogowi swoją polityczną wolę, nie pozostaje
bowiem obojętne dla aktywności walczących ludzi i jako czynnik pośredniczący
między wrogami uzyskuje znaczną autonomię, kieruje się własną „logiką”).
11) W czasach współczesnych doprowadzono do w miarę jasnego rozdzielenia pojęć
oznaczających „terror” i „terroryzm”. Terror jest to pojęcie oznaczające sposób
oddziaływania poprzez strach i przemoc, stosowany przez silnych (np. państwo)
wobec słabszych, natomiast terroryzm jest formą buntu słabszych (obywateli) wobec
silniejszego (np. państwa). Jednak ostatnie czasy, obitujące w międzynarodowe
działania terrorystyczne często sponsorowane przez jedne państwa przeciwko
drugim powodują, że przytoczony powyżej podział należy rozszerzyć o kategorie
ponadpaństwowe, wchodzące w sferę stosunków międzynarodowych.
12) Zdarzeń i okoliczności poprzedzających podejmowanie określonych akcji terrorys-
tycznych.
13) 142 opinie zebrano techniką obserwacji uczestniczącej i 8 obserwacji pośredniej.
14) W rzeczywistości można było przyjąć 57 wywiadów i 161 wyników obserwacji.
Uwzględniając jednak przejrzystość statystyczną, zdecydowano się jednak zaokrąglić
te liczby do 50 w odniesieniu do wywiadów i do 150 w odniesieniu do obserwacji.
W trakcie roboczego opracowywania sprawdzono, że odrzucone treści poznawcze
(7 wywiadów i 11 wyników obserwacji) nie wnoszą już istotnych zmian do całości.
15) Schmid Alex P., Jongman Albert J,
A New Guide to Actors, Authors, Concepts, Data
Bases, Theories and Literature
, et al. Political Terrorism, Transaction Books, New
Brunswick 1988, s. 5-6.
13
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

rozdzial 1, WSPol Szczytno, Bezpieczeństwo wewnętrzne, I rok

Tematy