Rozdział 2, SGS podręcznik

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Rozdział 2
Skala Gotowości Szkolnej
2.1.
Opis metody
Skala Gotowości Szkolnej (SGS) jest metodą ob-
serwacyjną dla nauczycieli sześciolatków o cha-
rakterze skali szacunkowej. W Skali wymieniono
te zachowania i umiejętności, które są ważne dla
poznania osiągnięć, upodobań i zainteresowań,
a także trudności doświadczanych przez dzieci
w związku z osiąganiem gotowości szkolnej.
Przyjęto, że gotowość szkolna sześciolatka po-
winna być rozpatrywana poprzez działania dzie-
cka w środowisku przedszkola lub szkoły.
Skala Gotowości Szkolnej składa się z pięciu
części. W części (A) wymienione są zachowania
i umiejętności związane z poznawczą aktywnoś-
cią dziecka. Część (B) dotyczy zachowania dzie-
cka w grupie rówieśników. W części (C) uwagę
nauczyciela skierowano na przejawy samodziel-
ności dzieci i ich umiejętności radzenia sobie
w trudnych sytuacjach. Część (D) Skali dotyczy
aktywności zadaniowej dziecka, podejmowanej
samodzielnie lub w przebiegu zajęć pod kierun-
kiem nauczyciela. Część (E) metody odnosi się
do przygotowania dziecka do nauki czytania, pi-
sania i matematyki.
Zachowania i umiejętności zamieszczone
w Skali są zgodne z podawanymi w podręczni-
kach psychologii osiągnięciami rozwojowymi
dzieci w wieku 6-7 lat, kiedy kończą one wiek
przedszkolny i rozpoczynają młodszy wiek szkol-
ny (Kielar-Turska 2000, Matczak 2003). Autorzy
podręczników zwracają uwagę na duże różnice
w rozwoju dzieci – mogą one sięgać nawet do
4 lat. Zwracają także uwagę na specyfikę roz-
woju psychospołecznego dzieci na przełomie
tych dwóch wymienionych okresów, która wiąże
się z rozwojem
inicjatywy i poczucia kompeten-
cji (Erikson 1997). Z właściwości rozwoju dzie-
ci w obu okresach wynika ważne zalecenie dla
rodziców, opiekunów i nauczycieli. Wymagania
stawiane dzieciom nie mogą być rygorystyczne,
a za brak umiejętności dziecko nie może być ne-
gatywnie
oceniane przez dorosłych.
Dzieci sześcioletnie znajdują się w okresie in-
tensywnego rozwoju poznawczego, społecznego
i uczuciowego. Różnią się między sobą
osiągnię-
ciami i sposobem zachowania w indywidualnych
i zespołowych zadaniach, w zabawie, w kontak-
tach z rówieśnikami i dorosłymi. Dlatego wśród
wymienionych w Skali umiejętności zamieszczo-
no też takie, które nie mogą być wymagane od
wszystkich dzieci sześcioletnich, np. umiejętność
liczenia do 100, ale mogą zostać zaobserwowa-
ne przez nauczyciela u niektórych dzieci. Odpo-
wiadanie na zróżnicowane potrzeby edukacyjne
dzieci jest ważnym zadaniem nauczyciela.
2.2.
Historia metody
Pierwotna wersja Skali Gotowości Szkolnej
została opracowana w 2004 roku. Trafność do-
boru pozycji Skali była konsultowana przez pra-
cowników Centrum Metodycznego Pomocy Psy-
chologiczno-Pedagogicznej, którzy występowali
w roli sędziów kompetentnych.
Pierwsze badanie pilotażowe, którego celem
było sprawdzenie zgodności ocen nauczycie-
li, przeprowadzono w marcu 2005 roku. Skala
liczyła wtedy 138 pozycji, zebranych w 5 gru-
pach tematycznych. W badaniach wzięli udział
nauczyciele 10 warszawskich przedszkoli z róż-
nych dzielnic miasta. Zadaniem dwóch nauczy-
cieli pracujących z tą samą grupą dzieci było
przeprowadzenie dwutygodniowej obserwacji
i wypełnienie arkuszy SGS
.
W każdej grupie
PODRĘCZNIK
Skala Gotowości Szkolnej
obserwowano 10 dzieci, pięć dziewczynek i pię-
ciu chłopców. Stwierdzono zadowalające współ-
czynniki korelacji między wynikami obserwacji
dwóch nauczycielek.
Standaryzacyjne badanie SGS, przeprowa-
dzone między 8 a 24 maja 2006 r., było jednym
z zadań projektu „Badanie Gotowości Szkolnej
Sześciolatków” realizowanego w CMPPP.
Badanie standaryzacyjne poprzedzone zosta-
ło drugim badaniem pilotażowym SGS w styczniu
2006 roku. W badaniu pilotażowym wzięło udział
16 nauczycielek oddziałów przedszkolnych
w Brodnicy, Czerwionce-Leszczynach, Dęblinie
i Gdańsku. W badaniu uwzględniono zróżnicowa-
nie ze względu na region kraju i wielkość miej-
scowości – wyróżniając kategorie: duże miasto,
małe miasto i wieś. Uwzględniono także podział
placówek prowadzących oddziały sześciolatków
na szkoły i przedszkola. Zebrano dane dotyczą-
ce 256 dzieci.
Już na tym etapie analizy wyników stwier-
dzono istotną różnicę w ocenach nauczycieli na
korzyść dziewcząt. Celem zmian wprowadzo-
nych do metody było między innymi odrzucenie
stwierdzeń (pozycji) najbardziej różnicujących
oceny nauczycieli ze względu na płeć dzieci.
W puli pozostałych stwierdzeń, za pomocą
metody analizy statystycznej nazywanej analizą
czynnikową starano się odkryć wiązki pozycji,
dla których wyniki łączyły się ze sobą, i w ten
sposób utworzyć podskale SGS. Chodziło przy
tym o wiązki wspólne dla dziewcząt i chłopców,
mające tę samą zawartość treściową. W proce-
sie wyodrębnienia podskal posłużono się także
ich trafnością fasadową (znaczeniową). W ten
sposób stworzono strukturę SGS, składającą się
z sześciu podskal, pozwalającą na wzbogacenie
interpretacji wyników uzyskiwanych za pomocą
tej metody.
Przeprowadzona analiza wyników obu badań
pilotażowych oraz konsultacje i wnikliwe re-
cenzje SGS wpłynęły istotnie na treść metody
i formę arkusza zapisu wyników. Skala
SGS zo-
stała skrócona ze 120 pozycji pozostawionych
po pierwszym pilotażu do 80 pozycji najbardziej
odpowiadających przyjętym kryteriom i podda-
na badaniom standaryzacyjnym. Uproszczono
też arkusz zapisu.
Pilotażowi poddano także Kwestionariusz dla
Rodziców, którego drugą część (B) stanowiły wy-
brane pozycje SGS wskazujące na zachowania
i umiejętności dzieci dostępne obserwacji rodzi-
ców. Liczył on 54 pozycje. Część (B) Kwestiona-
riusza dla Rodziców wprowadzono do projektu
badawczego jako niezależne kryterium trafno-
ści SGS. Zależało nam także na podkreśleniu
roli rodziców i włączeniu ich jako partnerów
w ocenę przygotowania dzieci do szkoły. Część
(B) Kwestionariusza dla Rodziców, polegająca na
szacowaniu częstości występowania wybranych
zachowań i umiejętności dzieci, została znacz-
nie skrócona. W wersji eksperymentalnej liczyła
ona 24 pozycje.
Eksperymentalna wersja SGS, zastosowa-
na w badaniach standaryzacyjnych, zawierała
ogólną ocenę przygotowania dziecka do szkoły,
którą nauczyciel zaznaczał na siedmiostopnio-
wej skali. Ogólną ocenę przygotowania dziecka
do szkoły zawierała też eksperymentalna wer-
sja Kwestionariusza dla Rodziców — tym razem
swoją ocenę, także w siedmiostopniowej skali,
podawał rodzic udzielający wywiadu. Ogólne
oceny gotowości szkolnej zostały wykorzystane
w charakterystyce wyników próby standaryza-
cyjnej oraz w analizie trafności diagnostycznej
i kryterialnej SGS.
2.3.
Omówienie treści metody
(podskale)
Struktura podskal SGS, otrzymana w drodze
analizy wyników badań pilotażowych, została
zweryfikowana po przeprowadzeniu licznych
analiz statystycznych wyników badań standary-
zacyjnych zrealizowanych w maju 2006 na ogól-
nopolskiej, dobranej w sposób warstwowo-loso-
wy próbie 4000 dzieci. Po weryfikacji usunięto
z SGS kilka pozycji i obecnie Skala składa się z 72
stwierdzeń (jedna pozycja występuje w dwóch
podskalach).
Utworzono następujące podskale (w nawia-
sach liczba pozycji):
1. Umiejętności Szkolne (20),
2. Kompetencje Poznawcze (12),
3. Sprawność Motoryczna (8),
4. Samodzielność (12),
5. Niekonfliktowość (12),
6. Aktywność Społeczna (9).
W tabeli 1 zestawiono zadania rozwojowe związane z pierwszym etapem edukacji szkolnej (Ste-
fańska-Klar 2000), odpowiadające im części SGS i podskale SGS oraz odnoszące się do nich sfery
rozwoju dziecka. W nawiasach podano liczby pozycji Skali.
Tabela 1.
Zestawienie zadań rozwojowych ze strukturą SGS (części i podskale) i sferami rozwoju dziecka
Zadania rozwojowe
związane z
młodszym wiekiem
szkolnym
Części SGS
Podskale SGS Sfery rozwoju
Zdobywanie wiedzy
i umiejętności
poznawczych
(A) poznawanie środowiska
i siebie, rozumienie świata
(15)
Kompetencje
Poznawcze (6)
Poznawcza
Umiejętności Szkolne
(9)
Współdziałanie
z rówieśnikami
(B) zabawa i nauka
w grupie rówieśników,
zdobywanie umiejętności
społecznych
(21)
Sprawność Motoryczna
(4)
Fizyczna
Aktywność Społeczna
(6)
Emocjonalno–
–społeczna
Niekonliktowość (11)
Osiąganie
samodzielności
(C) samodzielność w
trudnych sytuacjach (8)
Samodzielność (8) Emocjonalno–
–społeczna
Realizowanie nowych
form aktywności
— nauki i pracy
(D) aktywne podejmowanie
zadań i praca pod
kierunkiem nauczyciela (7)
Samodzielność (4) Emocjonalno–
–społeczna
Niekonliktowość (1)
Aktywność Społeczna
(3)
Opanowanie
czytania i pisania
(E) przygotowanie do
nauki czytania, pisania,
matematyki (21)
Umiejętności Szkolne
(11)
Poznawcza
Kompetencje
Poznawcze (6)
Sprawność Motoryczna
(4)
Fizyczna
PODRĘCZNIK
Skala Gotowości Szkolnej
Na podstawie analiz wyników, w tym analizy
czynnikowej, stwierdzono, że:
− pozycje części (A) weszły w skład dwóch pod-
skal SGS: Umiejętności Szkolne i Kompeten-
cje Poznawcze,
− sześć pozycji części (B) zostało zakwalifiko-
wanych do podskali Aktywność Społeczna,
cztery pozycje z tej części weszły w skład
podskali Sprawność Motoryczna, a jedenaście
w skład podskali Niekonfliktowość,
− pozycje części (C) utworzyły podskalę Samo-
dzielność,
− pozycje części (D) trafiły do trzech podskal
SGS: Aktywność Społeczna, Niekonfliktowość
i Samodzielność,
− pozycje części (E) weszły w skład podskal
SGS: Umiejętności Szkolne, Kompetencje Po-
znawcze i Sprawność Motoryczna.
Poniżej scharakteryzowana zostanie za-
wartość treściowa utworzonych podskal SGS.
Wymienimy wchodzące w ich skład zachowa-
nia oraz umiejętności dzieci wraz z podaniem
umiejscowienia odpowiadających im pozycji na
arkuszu Skali.
Odpowiedź „tak” ma na arkuszu
wartość 1, „raczej tak” — 2, „raczej nie” — 3,
„nie” — 4. Znak
(U!)
oznacza pozycję z ujemną
punktacją
1
.
i działań z nią związanych, myślenia operacyj-
nego i przyczynowo-skutkowego, rozwoju psy-
chomotorycznego.
Podskalę Umiejętności Szkolne tworzą zatem
wymienione poniżej zachowania i umiejętności
dzieci i odpowiadające im pozycje SGS, które
oznaczono tak, jak na arkuszu zapisu:
• dziecko potrafi skupić się na wykonywanej
czynności
− A10 potrafi porównać dwa obrazki różniące
się szczegółami
− A11 słucha uważnie, nie wyłącza się
− A12 łatwo się rozprasza
(U!)
• dziecko rozumie związki przyczynowo-skut-
kowe między zdarzeniami
− E1 potrafi opowiedzieć historyjkę obraz-
kową
− E2 w opowiadaniu ujmuje związki przyczy-
nowo-skutkowe
• dziecko rozumie relacje i pojęcia związane
z przestrzenią
− A2 odróżnia kierunki lewo-prawo
− A3 rozumie pojęcia związane z przestrze-
nią, np. nad, pod, za, obok
− A4 wskazuje kierunki na kartce papieru,
np. góra, dół, lewo, prawo
• dziecko zna pojęcia związane z kategorią
czasu
− A5 zna pory roku i związane z nimi zjawiska
− A6 potrafi powiedzieć, jaki jest dzień tygo-
dnia i jaki będzie następny
• dziecko wykonuje operacje logiczne i mate-
matyczne
− A14 potrafi umieścić nowy obiekt w już uło-
żonym szeregu
− E15 zna i stosuje liczebniki porządkowe
− E16 dodaje i odejmuje przedmioty, liczmany
• dziecko wykonuje przekształcenia na mate-
riale językowym
− E3 dzieli zdanie na wyrazy
− E4 dzieli wyraz na sylaby i łączy sylaby
w wyraz
− E5 ma umiejętność analizy i syntezy fone-
mowej
Umiejętności Szkolne
Podskala Umiejętności Szkolne (USZ) zawie-
ra pozycje umieszczone w części (A) i (E) SGS.
Treść zachowań i
umiejętności, które składają
się na omawianą podskalę, nie ma jednolitej
interpretacji teoretycznej. Odpowiadają one
zadaniom stawianym przed dziećmi w ramach
edukacji przedszkolnej i zarazem oczekiwa-
niom nauczycieli. Przykładami takich zadań są:
obserwacja cyklicznych zmian w przyrodzie,
działania związane z liczeniem, opowiadanie
obrazków i historyjek obrazkowych, ćwiczenie
umiejętności fonologicznych, przerysowywanie
szlaczków. Zachowania i umiejętności dotyczą
różnych aspektów rozwoju dzieci: uwagi, repre-
zentacji pojęciowej (liczba, przestrzeń, czas)
1
Patrz rodział 5.4 Obliczanie wyników
10
• dziecko podejmuje próby samodzielnego
czytania
(E6)
• dzicko wykonuje zadania grafomotoryczne
− E11 składa układanki typu puzzle
− E13 przerysowuje szlaczki i proste figury
geometryczne
− E14 rysuje szlaczki literopodobne
• dziecko wyraża elementy samowiedzy i próby
samooceny
− A8 dużo mówi o sobie, np. o tym, co lubi
robić
− A9 potrafi trafnie powiedzieć, co wie
i umie
• dziecko opanowało umiejętności czytania
i matematyczne powyżej oczekiwanych
− E7 ma umiejętności czytania powyżej ocze-
kiwanych
− E17 dodaje i odejmuje w pamięci
− E20 liczy w pamięci w zakresie 100
− E21 ma umiejętności matematyczne powy-
żej oczekiwanych
Kompetencje Poznawcze
Podskala Kompetencje Poznawcze (KP) zosta-
ła utworzona z pozycji umieszczonych w części
(A) i (E) SGS i obejmuje te zachowania i umie-
jętności sześcioletniego dziecka, które dotyczą
jego zainteresowań i osiągnięć poznawczych. Są
to: poszukiwanie i gromadzenie doświadczeń,
łączenie ich w ogólniejsze kategorie poznawcze
(np. pojęcia), odkrywanie zależności między do-
świadczeniami i komunikowanie swoich doświad-
czeń innym. Zarówno umiejętności dzieci, jak
i obserwacyjne wskaźniki tych umiejętności, są
związane z różnymi obszarami działań dziecka:
z poznawaniem świata przyrody, świata społecz-
nego i symbolicznego. Wiele z tych umiejętności
wykracza poza rozwojowy i edukacyjny kanon
przygotowania sześciolatka do edukacji w szko-
le, np. umiejętności matematyczne dodawania
i odejmowania do 100. Nauczyciel nie może
oczekiwać, że pojawią się u większości dzieci,
ale powinien umieć je dostrzegać.
Na Kompetencje Poznawcze dziecka uwzględ-
nione w omawianej podskali składają się nastę-
pujące zachowania i umiejętności i odpowiada-
jące im pozycje SGS:
• dziecko przejawia zainteresowania poznaw-
cze, ujmuje relacje między zdarzeniami i za-
chowaniami
− A1 próbuje wyjaśniać obserwowane zjawiska
− A7 przewiduje zachowania innych dzieci
− A13 definiuje nazwy przez odniesienie do
ogólniejszej kategorii
− E18 w zabawie często wybiera gry liczbowe
− E19 chętnie rozwiązuje zagadki matema-
tyczne
• dziecko
ma zasób wiadomości wykraczający
poza bezpośrednie doświadczenie (A15)
Sprawność Motoryczna
Podskala Sprawność Motoryczna (SM) została
utworzona z pozycji umieszczonych w części (B)
i (E) SGS i dotyczy aktywności i sprawności ru-
chowej dziecka, koordynacji ruchowej i spraw-
ności manualnej oraz zadowolenia dziecka
z udziału w zajęciach ruchowych:
• dziecko lubi aktywność ruchową
− B4 lubi zajęcia gimnastyczne i sportowe
− E8 lubi prace ręczne
• dziecko ma dobrą koordynację ruchową
− B5 sprawnie łapie i odrzuca piłkę
− B6 umie jeździć na rowerze/wspina się na
drabinki
− B7 przechodzi po „równoważni”
• dziecko jest sprawne manualnie
− E9 buduje z drobnych klocków
− E10 lepi figurki z plasteliny (np. ludziki,
zwierzęta)
− E12 prawidłowo trzyma ołówek (uchwyt,
napięcie mięśni)
Samodzielność
Podskala Samodzielność (SA) została utworzo-
na z pozycji umieszczonych w części (C) i czę-
ści (D) SGS. Podskala obejmuje te zachowania
i umiejętności dzieci, które polegają na zarad-
ności, samodzielnym poszukiwaniu rozwiązania
trudnych sytuacji, dążeniu do niezależności. Do
tej podskali włączono zachowania świadczące
PODRĘCZNIK
Skala Gotowości Szkolnej
11
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Rozdział 2, SGS podręcznik

Tematy