Rozmnażanie i rozwój, Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ, ETAPY ROZWOJU OSOBNICZEGORozmnażanie, inaczej reprodukcja lub prokreacja, jest czynnością życiową, w wyniku którejpowiększa się liczba osobników określonego gatunku. Rozmnażanie nie ma wpływu nadługość życia pojedynczego osobnika, natomiast jest konieczne dla przetrwania gatunku iutrzymania ciągłości życia na Ziemi.Człowiek rozmnaża sięwyłącznie płciowo.Jest gatunkiemrozdzielnopłciowym(występująosobniki płci żeńskiej i męskiej), z wyraźnie zaznaczonymdymorfizmem płciowym(zewnętrznymi cechami różnicującymi osobniki obydwu płci).Proces powstawania gamet nazywany jest gametogenezą.Powstawanie gamet wymaga redukcji o połowę ilości chromosomów w jądrze komórkowym.Komórki ciała człowieka sądiploidalnei zawierają 46 chromosomów, natomiast zarównoplemniki, jak i komórki jajowe sąhaploidalnei zawierają 23 chromosomy. Dzięki temu, powstaływ wyniku połączenia gamet nowy organizm posiada prawidłową, diploidalną liczbę chromosomów.Podział komórki zachodzący w trakcie powstawania gamet, w wyniku którego powstająkomórki potomne o zredukowanej o połowę liczbie chromosomów, nazywany jest mejozą.Męski układ rozrodczyWewnętrzne narządy płciowe:1.Jądrapełnią podwójną funkcję:••wytwarzają plemniki,produkują męskie hormony płciowe (są gruczołami dokrewnymi).Są narządem parzystym, położone są w mosznie, poza obrębem jamy brzusznej. Wewnątrz jąderznajdują się liczne, kręte kanaliki nasienne, w których zachodzi proces powstawania plemników(spermatogeneza).2.Najądrzaprzylegają do jąder od góry, zachodzi w nich proces dojrzewania plemników(spermiogeneza) oraz ich magazynowanie.3.Nasieniowody- przewody, którymi wyprowadzane są dojrzałe plemniki, rozpoczynają się wnajądrzu, a kończą rozszerzeniem - bańką nasieniowodu, która z kolei przechodzi wprzewód wytryskowy uchodzący do cewki moczowej.4.Cewka moczowa- ostatni odcinek dróg płciowych, wspólny dla układu moczowego irozrodczego, znajduje się wewnątrz prącia.5.Gruczoł krokowy (prostata)- produkuje wydzielinę, której rolą jest zapewnienieplemnikom odpowiedniego środowiska.6.Pęcherzyki nasienne- wydzielają m.in. węglowodany będące źródłem energii dlaplemników.Zewnętrzna narządy płciowe:1.Prącie- jest narządem kopulacyjnym. Zakończone jestżołędzią prącia,w której znajdujesię otwór będący ujściem cewki moczowej. Wewnątrz znajdują się ciała jamiste - jest toukład zatok, które w chwili podniecenia seksualnego wypełniają się krwią, powodującerekcję(wzwód). Z zewnątrz prącie pokryte jest skórą, która nad żołędzią tworzy podwójnyfałd nazywanynapletkiem.2. Moszna - jest to rodzaj worka znajdującego się u podstawy prącia, wewnątrz któregoznajdują się jądra. Moszna zapewnia odpowiednią temperaturę do rozwoju plemników(36°C). Jądra powstają w jamie brzusznej i schodzą do moszny w okresie życia płodowego,wyjątkowo niedługo po urodzeniu. Niezstąpienie jąder do worka mosznowego (wnętrostwo)wymaga podjęcia odpowiedniego leczenia, gdyż prowadzi do niepłodności (w jamiebrzusznej jest zbyt wysoka temperatura do powstawania plemników).Powstawanie plemnikówProces powstawania plemników nazywany jest spermatogenezą.Spermatogeneza zachodzi wewnątrz jąder w kanalikach nasiennych. Przy ich wewnętrznej ścianieznajdują się komórki, które sąkomórkami macierzystymi plemników(tzw. spermatogonia). Wwyniku różnych przemian oraz podziału mejotycznego powstają kolejno spermatocyty I rzędu,spermatocyty II rzędu i na końcuspermatydy.Spermatydy są niedojrzałą postacią plemników i niemają zdolności ruchu. Z jednej komórki macierzystej powstają cztery spermatydy.Spermatydy są transportowane wzdłuż kanalików nasiennych do przewodów znajdujących się wnajądrzach. Po drodze przechodzą szereg przemian, np. pozbywają się cytoplazmy i wykształcająwić. Efektem jest powstanie w pełni dojrzałych plemników. Przemiany te zaczynają się już wjądrze, ale główna ich część zachodzi w obrębie najądrza.Proces przekształcania spermatyd w plemniki nazywany jest dojrzewaniem plemników lubspermiogenezą.Budowa plemnikaDojrzały plemnik składa się z:••główki,w której znajduje się jądro komórkowe. Na szczycie główki znajduje sięakrosomzawierający enzymy umożliwiające plemnikowi wniknięcie do komórki jajowej.witkiumożliwiającej ruch. U nasady witki znajduje sięwstawka,w której obecne są licznemitochondria.Produkcja plemników rozpoczyna się w okresie pokwitania (13-16 lat) i może trwać do późnejstarości.Powstawanie plemników regulowane jest przez testosteron- męski hormon płciowy. Umłodych mężczyzn ilość plemników jest duża, później obniża się wraz z wiekiem.Powstałe plemniki magazynowane są w najądrzu. Podczas stosunku płciowego wędrują przeznasieniowód, łączą się z wydzieliną gruczołów pomocniczych i w chwiliejakulacji(wytrysku)opuszczają organizm przez cewkę moczową.Wydzielina gruczołów pomocniczych wraz ze znajdującymi się w niej plemnikami nazywana jestspermąalbo nasieniem.Plemniki mogą być magazynowane w najądrzu do kilku tygodni. Po tym czasie są przez organizmresorbowane. U młodych ludzi, w okresie pokwitania, gdy mechanizmy regulacyjne nie sądostatecznie rozwinięte, plemniki opuszczają organizm w drodzepolucji.Polucje (zmazy nocne) tofizjologiczne zjawisko polegające na mimowolnych wytryskach nasienia podczas snu.Żeński układ rozrodczyFunkcje żeńskich narządów płciowych:1.Jajnikipełnią podwójną rolę:••dojrzewają w nich komórki jajowe,produkują żeńskie hormony płciowe: estrogen i progesteron (są gruczołami dokrewnymi)Są parzystym narządem, leżą w obrębie miednicy po obydwu stronach macicy. Tuż podpowierzchnią jajnika znajdują się liczne pęcherzyki, w których zachodzi dojrzewanie komórekjajowych.2.Jajowody- parzyste przewody, rozpoczynające się rozszerzeniem zwanymlejkiem.Brzeglejka posiada wypustki, nazywanestrzępkami.Mają one ułatwiać wychwycenie uwalnianejz powierzchni jajnika komórki jajowej i skierowanie jej do dalszych części jajowodu. Tuż zalejkiem znajduje się część zwanabańką jajowodu.Jajowody uchodzą do macicy.Wewnętrzna powierzchnia jajowodu pokryta jesturzęsionym nabłonkiem.3.Macica- jest miejscem rozwoju zarodkowego i płodowego. Kształtem przypomina gruszkęi wyróżnia się w niej dno (górna ścianka), trzon (część środkowa) i szyjkę (część dolna).Ściany macicy mają budowę trójwarstwową:•••warstwę zewnętrzną stanowi błona surowicza (otrzewna),warstwa środkowa utworzona jest przez mięśnie gładkie, dzięki którym narząd ten może sięrozciągać w czasie ciąży i kurczyć po jej zakończeniu,wewnętrzna część to błona śluzowa, której grubość zmienia się w zależności od fazy cyklu.4.Pochwajest narządem kopulacyjnym oraz kanałem, przez który następuje poród. Ścianapochwy otoczona jest warstwą mięśni, dzięki którym jest ona elastyczna. Wewnętrznapowierzchnia wyścielona jest błoną śluzową. Do momentu podjęcia współżycia seksualnegobłona śluzowa w okolicy ujścia pochwy tworzy fałd zwany błoną dziewiczą.Powstawanie komórki jajowejPodobnie jak w przypadku plemników, komórki jajowe powstają z diploidalnychkomórekmacierzystych.Przebieg mejozy jest jednak nieco inny - podziały są nierównomierne i w efekciepowstaje tylkojedna komórka jajowa.Pozostałe trzy komórki, zwane ciałkami kierunkowymialbo polocytami, giną.Powstawanie komórek jajowych nazywane jest oogenezą.Oogeneza zachodzi w dwóch etapach:➔Etap I,czyli początek oogenezy przypada naokres życia płodowego.Wtedy komórkimacierzyste rozpoczynają podział mejotyczny. Zaraz na samym początku (w profazie I)podział zostaje zatrzymany, a komórki w tym stadium nazywane sąoocytami I rzędu.Wrazz sąsiadującymi komórkami tworzą pęcherzyk – tzw.pęcherzyk Graafai pozostają wniezmienionej formie aż do okresu dojrzewania.Przychodząca na świat dziewczynka ma już zdeterminowaną liczbę przyszłych komórekjajowych.➔Etap IIrozpoczyna się w okresie dojrzewania (11-13 lat). Wtedy, pod wpływem hormonówprodukowanych przez przysadkę mózgową, rozpoczyna się cykliczne dojrzewanie komórekjajowych. Dojrzewanie polega na dokończeniu wstrzymanego podziału komórkowego. Wczasie jednego cyklu płciowego dojrzewa zazwyczaj tylko jedna komórka jajowa, stądwiększość oocytów I rzędu nie zostaje nigdy wykorzystana.Mejoza towarzysząca oogenezie jest najdłużej trwającym podziałem komórkowym -rozpoczyna się w czasie życia płodowego, a kończy wraz z uwalnianiem poszczególnychkomórek jajowych (aż do okresu przekwitania). [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Rozmnażanie i rozwój, Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania

Tematy