Rys historyczny VI Rejonu AK ''Helenów'', Polska Podziemna

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->ZDZISŁAW ZABORSKIRYS HISTORYCZNY VI REJONU AK „HELENÓW"WSTĘPNiniejsze opracowanie jest próbą zebrania relacji żołnierzyAK VII Obwodu — VI Rejonu krypt. HELENÓW w 40 rocznicęPowstania "Warszawskiego. Po upływie tak długiego czasu pra-ca nad stworzeniem jednolitego obrazu wydarzeń podjęta w ra-mach środowiska żołnierzy AK nastręczyła wiele trudności.Dlatego wszystkim, którzy służyli swą pomocą a zwłaszczaPani Henryce Zdanowskiej, która udostępniła swe zbiory ma-teriałów, pamiątek a także służyła radą i pomocą składamgorące podziękowania.Jednocześnie zdając sobie sprawę z tego, że zakres niniej-szego opracowania nie może wyczerpać całości zagadnienia,zwracam się z gorącą prośbą do wszystkich, którzy moglibyjeszcze uzupełnić dodatkowymi szczegółami te i inne relacjeo nadsyłanie ich dla wykorzystania w dalszej pracy.1. POWSTANIE REJONU HELENÓWZ klęską wrześniową nie zakończyła się wojna narzuconanarodowi polskiemu przez hitlerowskie Niemcy. Po chwilowejdepresji spowodowanej przegraną, rodziła się chęć do dalszejwalki i odwetu. Oficerowie, którzy uhiknęli niewoli, już wpaździerniku i listopadzie 1939 roku zawiązywali grupy kon-spiracyjne. Dały one podwaliny różnym organizacjom o cha-rakterze wojskowym. W ten sposób powstał Związek ObronyRzeczpospolitej (ZOR), kierowany przez T. Zenczykowskiegopotem St. Radomskiego. Swym zasięgiem objął on grupy: wPruszkowie prowadzoną przez Zb. Szymborskiego, w Piasto-wie przez J. Sadowskiego, w Ursusie przez J. Włoczewskiegooraz w Ożarowie i Nadarzynie. ZOR przekazał w 1942 roku1669 ludzi do Armii Krajoweji. Zawiązała się Tajna Armia Pol-ska (TAP) gromadząca kadrę pułkową Pruszkowa. Kierowałnią Al. Zytkiewicz potem J. Wolski i T. Chróścicki. W niąuderzyło jedno z pierwszych aresztowań gestapo 17 września1940 r. Na terenie Pruszkowa i Zbikowa prężnie działała or-ganizacja pod nazwą Komenda Obrońców Polski (KOP), któraw chwili wcielenia do AK liczyła 250 ludzi. Na terenie Pa-pierni i Piastowa powstał samodzielny oddział „Pobódka" zor-ganizowany przez H. Krygiera, początkowo podległy mjr. Ra-dosławowi potem utworzył 3 kompanię ZWZ. Zygmunt Abra-mowski zorganizował „Pruszkowski Oddział Wojskowy", któ-Typo roku miał już 47 ludzi i tworzył detaszowaną kompanię2 pułku organizacji „Unia". Stała się ona podstawą 11 kom-panii Rejonu VI AK. Na terenie przyszłego Rejonu VI po-wstało wiele organizacji, z których wymienić by jeszcze moż-na Związek Polski Niepodległej (ZPN), Polska OrganizacjaZbrojna (POZ), Kadra Powstańców Niepodległościowych KPN,Miecz i Pług, Gwardia Ludowa PPS, Organizacja WojskowaWyzwolenia i inne.Zadaniem wszystkich tych organizacji była praca niepodle-głościowa, zawiązanie kadry wojskowej i odrodzenie militar-ne. Dopiero na drugim miejscu stawiano cele polityczne. Niktnie spodziewał się, że walka podziemna będzie trwała tak dłu-go. Nakazem chwili było w tym pierwszym okresie skonsolido-wanie społeczeństwa w biernym oporze, szkolenie wojskowe1 walka z propagandą okupanta.Głównym nurtem wojskowej pracy konspiracyjnej była jed-nakże organizacja Służba Zwycięstwa Polski, która zostałaprzemianowana 6.01.40 na Związek Walki Zbrojnej (ZWZ) pod-legły Naczelnemu Wodzowi A.P. we Francji gen. br. Kazimie-rzowi Sosnkowskiemu. W Pruszkowie grupę konspiracyjną SZPa potem ZWZ montuje na początku 1940 roku kpt. StanisławTurno-Ornowski ps. Babinicz, Butrym. Wobec niekorzystnejsytuacji militarnej w Europie, po klęsce aliantów we Francji,miała to być organizacja kadrowa. Rekrutacja przebiegała po-woli tworząc nieliczne placówki zrzeszające aktywniejszych ofi-cerów. Grupie pruszkowskiej podlegała placówka w Pruszko-wie o kryptonimie Piechocin, prowadzona przez por. Antonie-go Sobczyka ps. Jaromir, a w Piastowie o kryptonimie Jowiszprowadzona przez ppor. Józefa Bialika ps. „Biały", na Żbiko-wie —• Rybitwa — ppor. Władysław Więch ps. „Roman", wOżarowie i Zaborowie — Kwiatkowskiego a we Włochach —Józefskiego. W połowie 1940 r. brak było wyraźnych wytycznychorganizacyjnych, ponieważ nie dotarł jeszcze rozkaz Komen-danta ZWZ określający cele i zadania organizacji. Niezależnieod tego dobre wyniki osiągnięto montując siatkę wywiadowczą2na czele której stanął por. A. Fiszer — Konstanty Lewicki.W systemie trójkowym i piątkowym prowadzono wywiad prze-de wszystkim na terenie dużych zakładów przemysłowych.Pruszkowskie . ZWZ o kryptonimie Folwark Piechocin pod-legał utworzonemu VII Obwodowi Okręgu Warszawskiego. Or-ganizatorem Okręgu o kryptonimie Nr 28 i jego pierwszymdowódcą był ppłk. dypl. Aloizy Horak ps. Neuman. W Paździer-niku na komendanta mianowany został kpt. rez. KazimierzKrzyżak ps. Bronisław, obwód dostał kryptonim Obroża, Ko-leba. Kpt. Babinicz został formalnie mianowany komendantemplacówki pruszkowskiej. Liczyła ona wówczas około 80 osób,tworzono tak zwany drugi rzut, którego stan wkrótce osiągnął120 ludzi2. Komendant Obwodu polecił utworzyć z grup i pla-cówek jednostki liniowe, a więc drużyny, plutony. Zaleconorównież łączenie pod względem wojskowym innych większychorganizacji niepodległościowych. Dalej należało prowadzić wy-wiad ofensywny i gospodarczy. Rozbudowa zadań wymagałapowołania sztabu co nastąpiło w pierwszej połowie 1941 r.Wówczas placówkę w Piastowie przejął ppor. Jan Sadowskips. „Suzin", który przyłączył się z większą grupą ludzi z ZOR.Niebawem przyłączyły się placówki w Ursusie o kryptonimie„Kordian", której komendantem był por. Marian Krawczykps. Janos oraz w Raszynie — Sękocinie o kryptonimie „Pole-sie" z komendantem por. Jerzym Małachowskim ps. „Nałęcz".Ze względu na nikłe stany osobowe placówki te jeszcze niewystawiały plutonów. W pozostałych plutony formowały siępowoli. Było to przedmiotem krytyki Komendanta Obwodui doprowadziło do odwołania kpt. St. Turno-Ornowskiego.W kwietniu lub maju 1941 roku Komendant Obwodu Bro-nisław mianował Komendantem Ośrodka Pruszków kryptonimHelenów czynnie działającego na tym terenie — kapitana sł.st. piechoty Edwarda Krzywdę — Rzewuskiego ps. Paweł. Jed-nym z zadań nowego komendanta było zorganizowanie sztabuośrodka, ponieważ od jego działania zależała dalsza praca orga-nizacyjna nad formowaniem oddziałów liniowych. Referat IV— kwatermistrzowski powierzono majorowi Stefanowi Mu-rawskiemu ps. „Ostoja". Referat VI organizacyjno-ewidencyj-ny podchor. Stanisławowi Boczyńskiemu ps. „Qwid". Do re-feratu służby zdrowia powołano por. lekarza Kazimierza Szu-pryczyńskiego ps. „Bożymir I".W związku z odejściem por. A. Fiszera na początku 1942 ro-ku referat wywiadu podzielono na dwa samodzielne piony: wy-wiad ofensywny, który ^odtąd prowadził por. Ryszard Horoszu-cha ps. „Bojar", natomiast kontrwywiad początkowo prowadziłkpt. Chłosta a w końcu 1942 przejął ppor. Ludwik Przybylskips. „Nurt".3Późną jesienią 1941 roku zgodnie z wytycznymi Okręgustworzono na terenie ośrodka Wojskową Służbę Ochrony Pow-stania (WSOP). Podstawą był montowany wcześniej drugi rzut.Na czele stanął podinspektor por. rez. Roniewicz ps. „Leon".Następnie funkcję tę przejął Stanisław Heinrich ps. „San".W 1943 roku przesunięto do WSOP starszych wiekiem żołnie-rzy z oddziałów liniowych3. WSOP tworzył kompanię podległąbezpośrednio mjr Pawłowi z plutonami podległymi równieżd-com kompanii Jowisz w Piastowie i Kordian w Ursusie.W styczniuroku powstała w ośrodku Wojskowa SłużbaKobiet (WSK), w skład której weszły wszystkie zespoły ko-biece działające w ramach ZWZ i przyłączonych do niej ZOR.!Referentem i Komendantem WSK od początku 1943 roku byłaJMaria Ciechońska ps. „Sylwestra", „Karna". Miała swe pod-1referentki w „Kordianie" Jadwigę Leśnobrodzką ps. Wiga, w„Jowiszu" — Władysławę Krygier ps. Walska, Ciotka, w „Po-lesiu" Janinę Roniewicz ps. „Iwa". WSK działa w czterechdziedzinach: 1 — łączności i kolportażu — komendantką łącz-niczek była ppor. Henryka Zdanowska ps. ,Barbara", 2 — ad-ministracyjno-gospodarczej — prowadziła ten referat ZofiaStefen ps. „Wanda" a 3 — służby lekarskiej i sanitarnej byłykierowane przez dr Wandę Bobrowską ps. „Zofia" i wreszcie4 — służby wartowniczo-ochronne4. Służby WSK odegrały bar-dzo ważną rolę gdy na terenie warsztatów kolejowych i za-kładów Mechanicznych Ursus podczas Powstania Warszawskie-go w sierpniu 1944 r. Niemcy utworzyli obóz dla wypędzonejz Warszawy ludności.O wielkim zaangażowaniu w pracy podziemnej służb WSKświadczy fakt wydawania przez łączność gazetek „CodziennyOd połowy 1941 roku przyspieszono organizowanie jednostekbojowych i rozpoczęto tworzyć kompanie. Na jednej z odprawkpt. Paweł mianował pierwszych d-ców kompanii ppor. Wła-dysława Więcha i por. Stanisława Sierpińskiego ps. „Orwid".Od lutego 1942 roku ZWZ przemianowano na Armię Krajową(AK). Stopniowo rozbudowane jednostki liniowe osiągnęły w1943/44 roku organizacje pułku. Pułk dostał kryptonim Wieślub Folwark VI — Piechocin lub Helenów. Składał się 3-chbatalionów — „balotów", dowodzonych: I-szy przez kpt. Zdzi-sława Castelazza ps. „Turyn", Il-gi przez kpt. Antoniego Bo-żejkę ps. „Bahun" i Ill-ci przez kpt. Władysława Wrotniakaps. „Dotrzeb".Każdy „balot" składał się z trzech kompanii — „skrzyni"numerowanych liczbami arabskimi od 1 do 11. Każda „skrzy-nia" miała po trzy plutony — „paki". Plutony miały po 40 do [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Rys historyczny VI Rejonu AK ''Helenów'', Polska Podziemna

Tematy