Ryzyko środowiskowe związane z działalnością sektora rolnego (badania wstępne np. fermy drobiu i wytwórni ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Inżynieria Rolnicza 5(103)/2008
RYZYKO ŚRODOWISKOWE ZWIĄZANE
Z DZIAŁALNOŚCIĄ SEKTORA ROLNEGO
(BADANIA WSTĘPNE NA PRZYKŁADZIE FERMY DROBIU
I WYTWÓRNI PASZ W KLIMONTOWIE)
Wiktoria Sobczyk
Katedra Ekologii Terenów Przemysłowych, Akademia Górniczo-Hutnicza
w Krakowie
Streszczenie.
Celem pracy jest ocena ryzyka środowiskowego, wynikającego z działalności
Fermy Drobiu i Wytwórni Pasz w Klimontowie (woj. małopolskie). W pracy opisano
pojęcie ryzyka środowiskowego, przedstawiono metodykę badań, scharakteryzowano Fermę
Drobiu, omówiono wyniki prac terenowych. Przy wykorzystaniu macierzy przyczynowo-
skutkowej ukazano zagrożenia środowiskowe. Przeprowadzono próbę oceny ryzyka związa-
nego z działalnością zakładu. Stwierdzono, że uciążliwość środowiskowa Fermy jest mini-
malna.
Słowa kluczowe:
ryzyko środowiskowe, ferma kur, macierz wpływu
Wstęp
Celem niniejszej pracy jest charakterystyka i ogólna ocena uciążliwości środowiskowej
przedsiębiorstwa branży rolnej.
Środowisko naturalne podlega stałym zagrożeniom wynikającym z wprowadzania
nowych technologii produkcji w rolnictwie. Od lat sześćdziesiątych XX w. w wielu krajach
przyjęto szereg regulacji prawnych, które nakazują przedsiębiorstwom prowadzenie działal-
ności jak najmniej szkodliwej dla środowiska.
Na terenach rolniczych przekształcenie środowiska dotyczy powietrza, gleby, wód po-
wierzchniowych i podziemnych oraz roślinności. Przyczyną tych przekształceń jest
wszelkiego typu działalność rolnicza, przemysłowa oraz funkcjonowanie indywidualnych
gospodarstw domowych. Do kluczowych problemów rozwoju infrastruktury polskiej wsi,
warunkujących rozwój drobnych form przetwórstwa spożywczego, należy zaliczyć wła-
ściwa organizację zagospodarowania śmieci i odpadów produkcyjnych.
Brak zorganizowanych składowisk odpadów stanowi duże utrudnienie dla drobnych
przedsiębiorców przetwórstwa spożywczego na wsiach, tym bardziej że wymagania unijne
są istotnie zaostrzone. Wymogi Unii Europejskiej zobowiązują rolników do wprowadzania
standardów produkcyjnych, zgodnych z przepisami prawa ochrony środowiska [Wilk
2006]. Nowo uruchomione procesy produkcji żywności muszą uwzględniać założenia
ochrony środowiska, ujęte w serii norm ISO 14000. Zakładają one redukcję i neutralizację
odpadów oraz innych zagrożeń ekologicznych u źródła powstawania. Zgodnie z ustawą
259
Wiktoria Sobczyk
o odpadach [Dz. U. 2002] gnojowica, obornik, gnojówka oraz pomiot ptasi traktowane są
jako odpady w przypadku niewykorzystania ich w rolnictwie. Przedsiębiorstwa praktycznie
stosujące tę koncepcję wzmacniają swą pozycję na rynku i osiągają szereg korzyści. Są to
profity społeczne, ekonomiczne i środowiskowe.
W zarządzaniu środowiskowym funkcjonują pojęcia: ryzyko i zagrożenie [Matuszak-
Flejszman 2003]. Źródłem powodującym powstanie ryzyka jest działalność człowieka, któ-
ry powoduje wprowadzanie szkodliwych substancji (oraz innych uciążliwości, t.j.
hałas, promieniowanie jonizujące) do powietrza, wód i gleb. Charakterystyka ryzyka jest
przewidywaniem występowania negatywnych oddziaływań.
Identyfikacja zagrożeń pole-
ga na ocenie szkodliwych skutków dla zdrowia, wywołanych narażeniem na substancje
chemiczne, działające okresowo lub chronicznie.
Ocena wpływu obiektu na środowisko to zespół działań, zawierający identyfikację nie-
bezpieczeństwa, ocenę oddziaływania, ocenę ekspozycji i charakterystykę ryzyka. Celem
oceny jest określenie, jaki wpływ na środowisko naturalne i ludzi ma (lub będzie miała)
dana inwestycja.
Metodyka badań
Metody pracy zastosowane przy gromadzeniu danych to wywiad środowiskowy, anali-
za dokumentacji zakładowej oraz dokumentacja fotograficzna. Dzięki dostępowi do boga-
tej bazy danych zakładowych przeprowadzono analizę zagrożeń środowiskowych, wyni-
kających z funkcjonowania fermy kur. Przydatne okazały się przepisy zamieszczone
w Dyrektywie UE oraz w literaturze dotyczącej bezpieczeństwa ekologicznego. W pracy
zastosowano metodę empiryczną, opartą na badaniach terenowych. Całościowy materiał
źródłowym został wykorzystany do utworzenia macierzy przyczynowo-skutkowej. Pod-
stawą do zastosowania ww. macierzy jest powszechne użycie tego narzędzia do pomiaru
uciążliwości przemysłu na środowisko [Kozłowski 1990]. Macierz wpływu została skon-
struowana z dwu grup czynników. Układ graficzny przedstawia w wierszach macierzy
poszczególne elementy środowiska oraz w kolumnach rodzaje następstw funkcjonowania
obiektu. Są to: emisja zanieczyszczeń do powietrza, ścieki, odpady, odory i hałas. Czynni-
kom szkodliwym przypisuje się zwykle 5-punktową skalę oddziaływania, czyli siłę wpły-
wu:
–
oddziaływanie słabe – 1 punkt,
–
oddziaływanie znaczące – 2 punkty,
–
oddziaływanie średnie – 3 punkty,
–
oddziaływanie silne – 4 punkty,
–
oddziaływanie bardzo silne – 5 punktów.
W przypadku elementów środowiska należy określić znaczenie wpływu. Przy ocenie
zagrożenia środowiskowego uwzględniono położenie geograficzne badanego obiektu,
zasoby środowiska, walory przyrodnicze i społeczne terenu badań, cechy krajobrazu. Ele-
mentom tym przypisano rangę od 1 do 5. Ocena oddziaływania obiektu powinna uwzględ-
niać jego specyfikę i charakterystyczne cechy otoczenia. Przyjęto, że znaczenie wpływu
jest proporcjonalne do walorów przyrodniczych i społecznych terenu [ibid.]. W zakresie
gospodarki wodnej ocenia się oddziaływanie obiektu na wody powierzchniowe i podziem-
260
Ryzyko środowiskowe...
ne, przy czym wpływ jest tym większy, im wyższa jest jakość wody. Suma punktów liczo-
na poziomo obrazuje wpływ wszystkich oddziaływań na dany element środowiska, nato-
miast suma punktów w kolumnie informuje o wpływie czynnika działającego na środowi-
sko (tab.1). Łączna liczba punktów wskazuje na całkowity wpływ działalności obiektu
rolniczego na środowisko przyrodnicze.
Tabela 1. Przykład macierzy przyczynowo-skutkowej wpływu obiektu na środowisko
Table 1. An example of cause and effect matrix of the facility impact on environment
Czynniki wpływające na elementy
środowiska
Elementy środowiska (znaczenie)
Atmosfera
Wody powierzchniowe
Wody podziemne
Rolnictwo (gleby)-
Leśnictwo
Krajobraz (stopień przeobrażenia)
Wartości przyrodniczo-społeczne
(walory uzdrowiskowe,
dziedzictwo kult.)
Suma punktów
Źródło: opracowanie własne
Lokalizacja obiektu badań i charakterystyka produkcji
Ferma Drobiu i Wytwórnia Pasz znajduje się w Klimontowie (rys. 1), oddalonym
o 4 km od miejscowości Proszowice, w kierunku północno-wschodnim od Krakowa (woj.
małopolskie).
Zakład (rys. 2) zajmuje powierzchnię 4,3 ha. Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej
ferma położona jest w odległości l km od zabudowań mieszkalnych [Dyrektywa 1996].
Wspomniana Dyrektywa odnosi się do obiektów, w których znajduje się ponad 40 tysięcy
stanowisk dla drobiu.
261
Wiktoria Sobczyk
Rys. 1. Lokalizacja Fermy Drobiu i Wytwórni Pasz
Fig. 1. Location of Poultry Farm and Feed Production Plant
Rys. 2. Ferma Drobiu i Wytwórnia Pasz, Klimontów
Fig. 2. Poultry Farm and Feed Production Plant, Klimontów
Ferma specjalizuje się w hodowli drobiu (brojlerów) systemem bezklatkowym, ściółko-
wym, z mechanicznym podsuszaniem odchodów.
Drób utrzymuje się w warunkach nieszkodliwych dla ich zdrowia oraz nie powodujących
cierpień, urazów i uszkodzeń ciała. Zapewniona jest swoboda ruchu oraz kontakt wzrokowy
z innymi zwierzętami. Hale posiadają dostateczne oświetlenie naturalne i sztuczne. Podłoga
w kurnikach jest równa, stabilna, pokryta ściółką (rys. 3). Kurniki wyposażone są w system
wentylacyjny. Jeden cykl hodowli brojlerów trwa 6 tygodni. Pomieszczenia inwentarskie wy-
konane są z nietoksycznych dla zwierząt materiałów, które można poddawać czyszczeniu i de-
zynfekcji. Działalność Zakładu jest zgodna z przepisami [Dz.U. 2003].
262
Ryzyko środowiskowe...
źródło: materiał własny
Rys. 3. Hala hodowlana brojlerów – Klimontów
Fig. 3. Broiler breeding room – Klimontów
Omówienie wyników badań terenowych
W każdym półroczu zakład składa sprawozdania o zakresie korzystania ze środowiska.
Od firmy nie jest wymagane pozwolenie na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza.
Prowadzona działalność wymaga wprawdzie eksploatacji kotłowni węglowej, lecz ma ona
moc poniżej 5 MW.
W zakładzie dokonuje się pomiarów zawartości substancji niebezpiecznych dla zdrowia
pracujących osób. Pomiary te dotyczą zawartości w powietrzu amoniaku, tlenku węgla
i pyłu przemysłowego. W 2006 r. jedynie w jednym przypadku stężenie pyłu całkowitego
w kurnikach przekroczyło wartość dopuszczalną.
Odpady powstające z hodowli drobiu oraz inne odpady bytowe są umieszczane
w zamykanych pojemnikach, które znajdują się obok każdego kurnika. Pojemniki są okre-
sowo opróżniane i każdorazowo myte.
Ewidencja wytwarzanych odpadów w zakładzie wygląda następująco:
–
osady z mycia i czyszczenia,
–
odchody zwierzęce,
–
zwierzęta padłe i ubite z konieczności oraz odpadowa tkanka zwierzęca, wykazujące
właściwości niebezpieczne,
–
zwierzęta padłe i odpadowa tkanka zwierzęca, stanowiące materiał szczególnego
i wysokiego ryzyka,
–
inne odpady bytowe.
Odchody ptaków oraz nie zjedzone resztki pożywienia regularnie usuwa się z pomiesz-
czeń hodowlanych, aby zapobiec wydzielaniu się nieprzyjemnych woni i odorów na ze-
wnątrz, by nie dopuścić do zanieczyszczenia paszy lub wody czy też dostania się do hal
niepożądanych zwierząt, np. gryzoni [Dokumentacja 2007]. Właściciel Zakładu podpisał
umowy wieloletnie z odbiorcami tego typu odpadów. Odbiorcy są zobowiązani do wywozu
263
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Ryzyko środowiskowe związane z działalnością sektora rolnego (badania wstępne np. fermy drobiu i wytwórni ...

Tematy