Rodzina jako podstawowe ¶rodowisko wychowawcze i kulturowe(1), MUZYKA, różne, materialy, PRACE

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Rodzina jako podstawowe �rodowisko wychowawcze i kulturowe1. Definicja rodzinyPierwszym naturalnym �rodowiskiem wychowawczym jest rodzina.Powszechnie przez rodzin� rozumie si� par� ma��e�sk� i jej dzieci, kt�ra zamieszkuje pod wsp�lnym dachem i prowadzi wsp�lne gospodarstwo domowe.Rodzina jest grup� z�o�on� z os�b po��czonych stosunkiem ma��e�stwa lub pokrewie�stwa (b�d� adopcji). W ramach spo�ecze�stwa spe�nia ona dwie podstawowe funkcje: utrzymuje ci�g�o�� biologiczn� spo�ecze�stwa poprzez rozmna�anie, oraz przekazuje dziedzictwo kulturalne szerszych zbiorowo�ci w jego zasadniczej postaci. Wzajemne stosunki mi�dzy cz�onkami rodziny s� okre�lone poprzez tradycj� przekazan� wychowaniem, przez prawo, nakazy natury moralnej b�d� religijnej, wzajemne uczucia i postawy cz�onk�w rodziny.1Rodzina jest pierwsz� i podstawow� grup� spo�eczn� cz�owieka, kt�rej stosunki nastawione s� na wszechstronn� realizacj� potrzeb jednostki, opart� na kontaktach bezpo�rednich. Jest to grupa niedobrowolna, przypisana, z kt�r� szczeg�lnie mocno identyfikuj� si� dzieci.Powiedzie� mo�na w oparciu o codzienn� obserwacj�, �e rodzina wychowuje poprzez �ycie w niej, panuj�cy klimat uczuciowy, stosunki mi�dzy rodzicami, oraz mi�dzy rodzicami a dzie�mi.Wsp�cze�nie coraz cz�ciej zwraca si� uwag� na fakt, i� zdefiniowanie poj�cia rodziny i nakre�lenie jej spo�ecznego obrazu nie jest �atwe.Rozw�j cywilizacji prowadzi bowiem do zmiany tradycyjnego modelu rodziny. W czasach prehistorycznych rodzina by�a zwi�zkiem ekonomicznym: m�czy�ni zajmowali si� polowaniem, kobiety przygotowywa�y posi�ki i opiekowa�y si� dzie�mi. Kilka rodzin ��czy�o si� w grupy, lub rozstawa�y si� gdy brakowa�o �ywno�ci.Powstanie rodziny we wsp�czesnym rozumieniu zawdzi�czamy staro�ytnym Izraelitom, a tak�e cywilizacji greckiej i rzymskiej, w kt�rych obowi�zywa� patriarchat uzasadniony normami religijnymi.Wsp�czesna rodzina nuklearna ma niewiele wsp�lnego z dawnym sposobem organizacji �ycia, bowiem wi�kszo�� potrzeb cz�owiek mo�e zaspokoi� poza domem. Jedynym spoiwem jest konieczno�� zapewnienia materialnego i emocjonalnego wsparcia dzieciom. Przed�u�enie �ycia spowodowa�o natomiast, �e ma��e�stwa nie rozwi�zuj� si� w spos�b naturalny poprzez �mier� jednego z partner�w, lecz mog� trwa� jeszcze wiele lat po odchowaniu najm�odszego dziecka.2Zauwa�y� te� mo�na, i� jest coraz wi�cej rodzin niepe�nych z jednym rodzicem zaistnia�ych na skutek separacji b�d� rozwodu ma��onk�w, r�wnie� rodzin czasowo niepe�nych spowodowanych charakterem pracy ojca lub matki, wyjazdem za granic� w celach zarobkowych, d�ugotrwa�ym przebywaniem w wi�zieniu czy na leczeniu szpitalnym.Funkcjonuje tak�e coraz wi�cej rodzin samotnej matki lub samotnego ojca.W �wietle powy�szych fakt�w coraz cz�ciej definiuje si� rodzin� jako wsp�yj�ce uk�ady doros�ych i dzieci, w kt�rych doro�li przyjmuj� legaln� odpowiedzialno�� za byt materialny i wychowanie dzieci.32. Rodzina jako �rodowisko wychowawczePowiedzie� mo�na, �e o warto�ci rodziny jako �rodowiska wychowawczego decyduje jej jako�� obejmuj�ca wszystko to, co sk�ada si� na codzienne �ycie jej cz�onk�w oraz panuj�cy w niej uk�ad stosunk�w spo�ecznych.Poj�cie �rodowiska wychowawczego w literaturze przedmiotu zdefiniowane zosta�o zar�wno w socjologii jak i w pedagogice.F. Znaniecki uj�� je jako „odr�bne �rodowisko spo�eczne, kt�re grupa wytwarza dla osobnika maj�cego zosta� jej cz�onkiem po odpowiednim przygotowaniu”.4Podkre�la on, �e istotn� cech� �rodowiska wychowawczego jest spo�eczna kontrola i celowa regulacja bod�c�w i wp�yw�w �rodowiskowych.J. Pieter stwierdza, �e �rodowisko wychowawcze to „z�o�ony uk�ad powtarzaj�cych si� lub wzgl�dnie sta�ych sytuacji, do kt�rych cz�owiek rozwijaj�cy si� przystosowuje si� czynnie w wychowawczym okresie �ycia.”5Natomiast K. So�nicki poprzez �rodowisko wychowawcze rozumie og� sytuacji wychowawczych, kt�re dzia�aj�c na jednostk� powoduj� u niej okre�lone prze�ycia psychiczne.6W �wietle powy�szych definicji stwierdzi� mo�na, �e rodzina, to �rodowisko wychowawcze w znaczeniu szeroko rozumianego �ycia dziecka, w kt�rym maj� miejsce zar�wno oddzia�ywania wychowawcze zamierzone, jak i samorzutne o charakterze dodatnim i ujemnym. Oddzia�ywanie wychowawcze zamierzone, planowane jak te� okazjonalne samorzutne, o r�nym charakterze, nat�eniu i sile wp�ywu na dziecko tworz� �rodowisko wychowawcze rodziny.Stwierdzi� mo�na, �e rodzina jest dla dziecka �rodowiskiem, w kt�rym odbywa si� proces wychowania naturalnego. Dziecko uczestnicz�c w naturalnych sytuacjach �ycia rodzinnego, w bezpo�rednich interakcjach mi�dzy cz�onkami rodziny, przyswaja elementarn� wiedz� o �wiecie, warto�ci, normy moralno-spo�eczne, kultur� domu rodzinnego, poznaje sposoby zaspokojenia potrzeb i rozwijania indywidualnych zainteresowa�.73. Rodzina jako �rodowisko kulturoweUjmuj�c rodzin� w kategorii �rodowiska wychowawczego nie spos�b nie zauwa�y�, �e dzia�alno�� wychowawcza �ci�le ��czy si� ze �rodowiskiem kulturowym , kt�re tworz� okre�lone dobra, warto�ci materialne i duchowe przekazywane dziecku przez osoby, grupy spo�eczne b�d� instytucje.�rodowisko kulturowe oddzia�ywuje wychowawczo na dziecko wtedy, kiedy staje si� �rodowiskiem subiektywnym, a wi�c gdy docieraj�ce ze �rodowiska bod�ce zostan� odebrane i prze�yte przez cz�owieka. Zale�y to w du�ym stopniu od powszechno�ci i dost�pno�ci tre�ci kultury, ale tak�e od umiej�tno�ci uczestnictwa w kulturze.8Swoistym �rodowiskiem kulturowym jest rodzina, kt�ra poprzez styl �ycia, zwyczaje, nawyki, tradycje kszta�tuje osobowo�� dziecka wprowadzaj�c go w �wiat kultury przekazuj�c normy, warto�ci i wzory post�powania.9Cz�sto tak�e w literaturze przedmiotu ujmuje si� rodzin� jako z�o�on� rzeczywisto�� spo�eczno-kulturow� i w ca�o�ciowo poj�tym jej �rodowisku kulturowym wyr�nia trzy podstawowe jego wymiary: materialny, spo�eczny i kulturowy.10Wsp�czesna rodzina jako �rodowisko kulturowe mo�e by� ujmowane jako obszar wyst�powania tego co w nim nowe jak i tego co pochodzi z przesz�o�ci lub do niej nawi�zuje.Nowe s� przede wszystkim �rodki, dzi�ki kt�rym rodzina wsp�uczestniczy w kulturze.11Za istotny z punktu widzenia wychowawczego element �rodowiska kulturowego rodziny przyjmuje si� coraz cz�ciej telewizj�, oraz inne mass media. Prowadzone w Polsce badania nad rodzin� wskazuj� na zmiany jakie zachodz� w rodzinie je�li chodzi o jej rol� kulturotw�rcz�. Rola owa nie zanika, ale nabiera innego kszta�tu, co dzieje si� g��wnie za spraw� telewizji i miejsca jakie zajmuje ona w domowym uczestnictwie kulturalnym.12Prowadz�c rozwa�ania na temat rodziny jako swoistego �rodowiska wychowawczego i kulturowego nie spos�b pomin�� faktu, i� jest ona specyficzn� wsp�lnot� ludzi. Stanowi naturalne zespolenie szczup�ego grona os�b ze wzgl�du na wsp�lnie odczuwany cel, podobne wzajemne uczucia i naturalne wsp�lne d��enia. Rodzina jako wsp�lnota wyp�ywa z natury ludzkiej, kieruje si� mi�o�ci�, daje swym cz�onkom wiele rado�ci i przyjemno�ci, uspo�ecznia ich uczucia i d��enia, �e gotowi s� oni zrezygnowa� ze swobody i wolno�ci indywidualnej na rzecz grupy rodzinnej.134. Struktura rodziny jako �rodowiskawychowawczo-kulturowegoRodzina jako specyficzne �rodowisko wychowawczo-kulturalne sk�ada si� z kilku element�w w�r�d kt�rych wyr�ni� mo�na mi�dzy innymi: struktur� spo�eczn� rodziny, liczb� dzieci w rodzinie, warunki materialne i lokalowe, wsp�ycie spo�eczne rodzic�w i ich poziom intelektualny, prac� zawodow� rodzic�w i stopie� ich uspo�ecznienia, wsp�lny czas i jego sp�dzanie, �ycie kulturalne i towarzyskie.14Struktura spo�eczna rodziny to pewien uk�ad wszystkich element�w i zasad, na kt�ry sk�adaj� si� sta�e, nie zawsze sformalizowane ramy, w obr�bie kt�rych toczy si� �ycie ma��e�sko-rodzinne.Do struktury rodziny zaliczy� wi�c mo�na:- formy instytucjonalne tworz�ce ma��e�stwo i rz�dz�ce nim; b�d� to uznane spo�ecznie zasady; zawierania ma��e�stwa i jego rozwi�zywania, reguluj�ce struktury dziedziczenia maj�tku i nazwiska;- wzory, kt�re okre�laj� zasady �ycia w rodzinie i wyznaczaj� hierarchi� w�adzy i autorytetu;- uk�ad wzajemnie powi�zanych r�l i charakter stosunk�w mi�dzy cz�onkami rodziny, a tak�e formy �ycia ma��e�skiego i rodzinnego.15Na przestrzeni ostatniego stulecia obserwuje si� odchodzenie od koncepcji rodziny wielodzietnej. Podczas gdy w roku 1800 na kobiet� przypada�o �rednio siedmioro dzieci, to w latach 90-tych zaledwie dwoje.W literaturze przedmiotu w�r�d przyczyn spadku dzietno�ci wymienia si� najcz�ciej wzrost poziomu wykszta�cenia, pojawienie si� warto�ci konkurencyjnych w stosunku do satysfakcji zwi�zanej z rodzicielstwem, opanowanie umiej�tno�ci zapobieganie rozrodczo�ci, obaw� przed niemo�no�ci� sprostowania rodzicielskim obowi�zkom w�wczas, gdy na �wiat przyjdzie dziecko z odchyleniami zdrowotnymi.16Nie�atwe okazuje si� zanalizowanie warunk�w materialnych rodziny ze wzgl�du na tempo zmian og�lnych warunk�w �yciowych w obecnej sytuacji ekonomicznej. Nale�a�oby wzi�� tutaj pod uwag� wska�nik bezrobocia wyst�puj�cego na danym terenie, ilo�� os�b samotnie wychowuj�cych dzieci, wska�nik zatrudnienia kobiet zam�nych b�d�cych matkami, ilo�� dzieci w rodzinie, status spo�eczny i zawodowy w rodzinie. Problemem dla rodzin staje si� r�wnie� op�nienie momentu rozpocz�cia pracy przez doros�e dzieci. Efektem deprawacji podstawowych potrzeb bytowych i braku systematycznych dzia�a� opieku�czo-wychowawczych s� wagary, ucieczki z domu, niszczenie mienia, agresja, udzia� w gangach m�odzie�owych.Wa�nym czynnikiem kszta�tuj�cym �rodowisko wychowawcze rodziny jest wsp�ycie spo�eczne i uspo�ecznienie rodzic�w. Przejawia si� ono w kontaktach s�siedzkich, udziale w organizacjach politycznych i spo�ecznych.Obserwuje si� obecnie znaczne rozlu�nienie wi�z�w s�siedzkich, ma... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Rodzina jako podstawowe ¶rodowisko wychowawcze i kulturowe(1), MUZYKA, różne, materialy, PRACE

Tematy