Rola gazu ziemnego w polityce energetycznej Polski - stan obecny i perspektywy, Polityka energetyczna

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->POLITYKA ENERGETYCZNATom 13GZeszyt 1G2010PL ISSN 1429-6675Pawe³ FR¥CZEK*Rola gazu ziemnego w polityce energetycznej Polski:stan obecny i perspektywySTRESZCZENIE. W kolejnych latach w Polsce niezbêdne bêdzie dokonanie szybkiej zmiany struk-tury Ÿróde³ energii pierwotnej wymuszonej koniecznoœci¹ wywi¹zania siê z zobowi¹zañmiêdzynarodowych kraju, dotycz¹cych ograniczenia emisji zanieczyszczeñ atmosfery orazdostosowania funkcjonowania przedsiêbiorstw sektora energii do standardów wynikaj¹cychz dyrektyw UE. Celem artyku³u jest przedstawienie g³ównych problemów funkcjonowa-nia sektora energii w Polsce oraz uwarunkowañ jego modernizacji, która umo¿liwi³abystopniowe odejœcie od energetyki opartej na wêglu kamiennym i stworzeniu warunków dozwiêkszenia znaczenia gazu ziemnego w krajowym sektorze energii. Aby zmiana ta by³amo¿liwa, konieczne jest stworzenie przez instytucje pañstwa instrumentów, które zwiêksz¹znaczenie mechanizmów rynkowych w kszta³towaniu struktury Ÿróde³ energii w Polsce.Dodatkowo przedstawiono uwarunkowania zmian w polityce energetycznej w krajachUE-15 i krajach Europy Œrodkowo-Wschodniej oraz omówiono doœwiadczenia Holandiii Wêgier zwi¹zane ze zmian¹ struktury Ÿróde³ energii pierwotnej s³u¿¹cej zwiêkszeniuznaczenia gazu ziemnego.S£OWA KLUCZOWE: polityka energetyczna, gaz ziemny, modernizacja sektora energii w Polsce* Dr — Zak³ad Ekonomiki Inwestycji i Zarz¹dzania Strategicznego, Wydzia³ Ekonomii, UniwersytetRzeszowski, Rzeszów; e-mail: pfraczek@univ.rzeszow.pl.43WprowadzenieW minionych dziesiêcioleciach dosz³o do radykalnej zmiany w strukturze Ÿróde³ energiipierwotnej na œwiecie (rys. 1). W uproszczeniu, zmiany te przebiega³y w nastêpuj¹cychetapach (£ucki 2005):Gw 1954 r. wêgiel kamienny, który by³ paliwem XIX wieku i pierwszej po³owy XX wieku,zosta³ zdetronizowany przez ropê i gaz ³¹cznie, a w 1962 r. przez sam¹ ropê – ludzkoœæwesz³a w epokê ropy naftowej,Gna prze³omie lat siedemdziesi¹tych i osiemdziesi¹tych XX wieku upowszechni³a siêenergetyka j¹drowa, która stopniowo odebra³a wêglowi spor¹ czêœæ rynku,Gw 1995 r. wêgiel w krajach OECD spad³ na trzecie miejsce, wyprzedzony przez gazziemny, który og³oszono paliwem pierwszej po³owy XXI wieku.Konsekwencj¹ tych zmian jest zwiêkszenie gwarancji dostaw surowców energetycznychRys. 1. Struktura Ÿróde³ energii pierwotnej na œwiecie oraz w krajach UEród³o: BP Statistical… 2008Fig. 1. The structure of primary energy sources in the world and selected EU countriesoraz ochrona œrodowiska naturalnego. Ich wprowadzenie wi¹za³o siê zarówno ze œwiadom¹polityk¹ energetyczn¹ realizowan¹ przez rz¹dy poszczególnych krajów, jak i ze wzrostemœwiadomoœci ekologicznej w spo³eczeñstwie, którego konsekwencj¹ by³o zwiêkszenie zna-czenia ekologicznych Ÿróde³ energii. W krajach, które nie dokona³y zmian w swej strukturzeŸróde³ energii, konieczne jest dokonanie transformacji sposobu funkcjonowania sektora.Dzia³ania te powinny pozwoliæ na optymalne funkcjonowanie sektora z punktu widzeniaklientów finalnych. Aby dokonaæ transformacji sektorów energetycznych, konieczne jestuwzglêdnienie poni¿szych warunków (Rotmans 2001):Goparcie procesu zmian w sektorze na myœleniu d³ugoterminowym (co najmniej 25-letnim)jako podstawie kszta³towania polityki krótkoterminowej dotycz¹cej sektora energii,44Gmyœlenie w kategoriach wiêcej ni¿ jednej domeny i ró¿nych podmiotów wp³ywaj¹cychna zmianê w sektorze w ró¿nej skali,Gkoncentracja na uczeniu siê oraz na wyci¹ganiu wniosków z ci¹g³ej analizy dokony-wanych zmian, co pozwala na szybkie podejmowanie dzia³añ naprawczych w sytuacjiwyst¹pienia problemów z dokonywaniem transformacji,Gd¹¿enie do ci¹g³ego wprowadzenia innowacji do systemu oraz do jego usprawnienia, copozwala na utrzymanie nowoczesnych standardów funkcjonowania sektora,Gutrzymywanie wielu opcji zmian, co pozwala na wybór optymalnych rozwi¹zañ poja-wiaj¹cych siê problemów spoœród dostêpnych mo¿liwoœci,Gdokonanie prywatyzacji przedsiêbiorstw sektora – konieczne jest okreœlenie, jakieobszary sektora, ze wzglêdu na ich strategiczne znaczenie, powinny byæ w³asnoœci¹pañstwa, a które mog¹ zostaæ poddane prywatyzacji,Gprzeprowadzenie liberalizacji rynku energii pozwalaj¹ce na tworzenie optymalnych wa-runków do dzia³ania mechanizmu rynkowego w sektorze, a w konsekwencji u³atwiaj¹ceograniczanie poziomu cen noœników energii ponoszonych przez odbiorców finalnych.Konieczne jest równie¿ istnienie instytucji na szczeblu krajowym i regionalnym, którychdzia³anie przyczyni siê do dokonania zmian w sektorze. Doœwiadczenia krajów, którepodejmowa³y dzia³ania na rzecz transformacji swych sektorów energii, wskazuj¹, ¿e o powo-dzeniu tych zmian decyduje postawa instytucji pañstwowych, bêd¹cych jednymi z g³ównychinicjatorów zmian. W szczególnoœci instytucje te musz¹ doprowadziæ do wzrostu œwiado-moœci spo³eczeñstwa, aby mieszkañcy kraju byli zainteresowani stosowaniem ekologicz-nych, jak najbardziej przyjaznych œrodowisku noœników energii.1. Oczekiwania mieszkañców krajów UE dotycz¹cekierunków polityki energetycznejJak podkreœlono, aby zmieniæ system energetyczny, konieczna jest œwiadoma politykaenergetyczna prowadzona przez instytucje pañstwowe, której istotnym elementem jestopracowanie i konsekwentne wdra¿anie œwiadomej d³ugoterminowej polityki energetycznejnakierowanej na zapewnienie bezpieczeñstwa energetycznego oraz stosowanie przyjaznychdla œrodowiska Ÿróde³ energii. Na olbrzymi¹ rolê instytucji pañstwowych w kszta³towaniupolityki energetycznej wskazuj¹ tzw. eurobarometry publikowane na podstawie badañopinii spo³ecznej zlecanych przez Komisjê Europejsk¹. Badania te wskazuj¹, ¿e mieszkañcykrajów UE dostrzegaj¹ olbrzymi¹ rolê Komisji Europejskiej w zapewnieniu bezpieczeñstwaenergetycznego (Energy… 2006). Jednoczeœnie roœnie jednak oczekiwanie spo³eczne, ¿e torz¹dy poszczególnych pañstw i samorz¹dy lokalne powinny zapewniæ bezpieczeñstwoenergetyczne (rys. 2). Przejawem tego jest odnotowany w badaniach ankietowych wzrostwskazañ respondentów podkreœlaj¹cych, ¿e to instytucje rz¹dowe i samorz¹dy powinnyodpowiadaæ za bezpieczeñstwo energetyczne.45Rys. 2. Wyniki badañ ankietowych dotycz¹cych poziomu podejmowania decyzji dotycz¹cych sektora energiiród³o: Energy… 2006Fig. 2. Results of the survey on the decision levels regarding the energy sectorW spo³eczeñstwie krajów UE istniej¹ rozbie¿noœci dotycz¹ce poziomu instytucji, którepowinny rozwi¹zywaæ problemy energetyczne. Przejawem tego braku zgodnoœci jest fakt,¿e (Energy… 2006):Gmieszkañcy krajów UE-15 oczekuj¹, ¿e to instytucje unijne zajm¹ siê rozwi¹zywaniemtych problemów (40% g³osów wskazywa³o na instytucje unijne, podczas gdy 32%wskazywa³o na instytucje poszczególnych pañstw),Gmieszkañcy krajów Europy Œrodkowo-Wschodniej bêd¹cych cz³onkami UE oczekuj¹,¿e kwestia ta powinna pozostaæ w gestii instytucji pañstwa (47% wskazañ wobec 41%wskazañ na instytucje unijne).Oczekiwania mieszkañców nowych pañstw cz³onkowskich UE s¹ jednak coraz bardziejpopularne w „starych” pañstwach UE, czego przejawem jest odnotowany w minionychlatach wzrost oczekiwañ, ¿e to instytucje pañstwowe, a nie instytucje unijne powinnyzapewniæ bezpieczeñstwo energetyczne.Jednoczeœnie badania wskazuj¹, ¿e w spo³eczeñstwie roœnie poparcie dla inwestowaniaw technologie pozwalaj¹ce na ochronê œrodowiska naturalnego, mimo ¿e s¹ to technologiedro¿sze ni¿ tradycyjne rozwi¹zania bazuj¹ce na wêglu kamiennym. Stosowanie ekologicz-nych rozwi¹zañ w najbli¿szych latach, wobec stosunkowo niewielkiej skali ich wykorzy-stania oraz koniecznoœci u¿ywania zaawansowanych, kapita³och³onnych technologii, bêdziezatem oznacza³o wy¿szy poziom cen energii.Przejawem tego poparcia dla technologii przyjaznych œrodowisku jest silne poparciespo³eczne dla wykorzystania energii s³onecznej (48% ankietowanych), promowania za-awansowanych, czystych ekologicznie technologii energetycznych (41%) oraz elektrowniwiatrowych (31%). Jednoczeœnie w krajach UE-25 odnotowuje siê du¿e (40%) poparciespo³eczne dla wykorzystywania podatków jako narzêdzia do wymuszania wzrostu efek-tywnoœci zu¿ycia energii (Attitudes… 2005).Przeprowadzone badania wskazuj¹ równie¿, ¿e w spo³eczeñstwie roœnie poparcie dlawykorzystania energii j¹drowej. Obecnie 69% mieszkañców krajów UE jest sk³onnych46poprzeæ wykorzystanie energii j¹drowej, gdy¿ jej u¿ycie pozwala na zwiêkszenie bezpie-czeñstwa energetycznego. Badania te wskazuj¹ równie¿, ¿e w spo³eczeñstwie istnieje po-parcie (50%) dla stosowania energii j¹drowej jako Ÿród³a energii gwarantuj¹cego obni¿enielub utrzymanie obecnego poziomu cen energii oraz pozwalaj¹cego na ograniczenie emisjigazów cieplarnianych (46%) (Europeans… 2007).2. Kierunki zmian polityki energetycznej krajów UEKraje UE by³y jednymi z liderów zmian w œwiatowym sektorze energii. W krajach tychwytyczone kierunki polityki energetycznej wskazuj¹ na koniecznoœæ podjêcia dzia³añ s³u-¿¹cych zwiêkszeniu bezpieczeñstwa energetycznego, zaspokojeniu potrzeb spo³ecznych,poprawie konkurencyjnoœci gospodarki oraz ochronie œrodowiska naturalnego (tab. 1).Szczególny nacisk na aktywne kszta³towanie polityki energetycznej musz¹ po³o¿yæ krajeEuropy Œrodkowo-Wschodniej, które modernizuj¹ swój sektor energii. Kraje te musz¹zwiêkszyæ efektywnoœæ swych Ÿróde³ energii oraz po³o¿yæ nacisk na ochronê œrodowiska.Pozwoli to ograniczyæ poziom zu¿ycia noœników energii, co zwiêkszy konkurencyjnoœæ tychkrajów. Dzia³ania te powinny zostaæ nakierowane na (Welfens 1999):Gpromowanie technologii ograniczaj¹cych zu¿ycie materia³ów i energii z uwzglêdnieniemwykorzystania przyjaznych dla œrodowiska rozwi¹zañ,Gzwiêkszenie œwiadomoœci ekologicznej spo³eczeñstwa dotycz¹cej szkodliwoœci posz-czególnych rozwi¹zañ, ze szczególnym uwzglêdnieniem d³ugoterminowych konsek-wencji wykorzystania nieekologicznych technologii,Gwspieranie dziedzin gospodarki wykorzystuj¹cych zaawansowane technologie,Gzwiêkszenie efektywnoœci ekonomicznej prowadzonej dzia³alnoœci, co poœrednio ogra-nicza zu¿ycie surowców – dzia³ania te powinny byæ powi¹zane z prywatyzacj¹ orazz ograniczeniem subsydiowania nieefektywnych bran¿,Gograniczenie zu¿ycia materia³ów i energii przez wprowadzenie systemu zachêt do efek-tywnego wykorzystywania materia³ów i energii – zmiany te powinny zostaæ po³¹czoneze stopniowym urealnieniem cen noœników energii,Gograniczenie skali inwestycji zagranicznych opartych na wykorzystaniu „brudnych”technologii, które niejednokrotnie nie mog¹ byæ ju¿ stosowane w krajach macierzystychinwestorów,Gu¿ywanie w promocji produktu informacji o jego ekologicznych w³aœciwoœciach.Wyzwaniem dla unijnego sektora energetycznego bêdzie spe³nienie norm dotycz¹cychemisji zanieczyszczeñ. Dotyczy to w szczególnoœci dyrektywy 2001/80/WE (tzw. dyrektywaLCP –Large Carbon Plants Directive),s³u¿¹cej ograniczeniu emisji niektórych zanieczysz-czeñ do powietrza z du¿ych Ÿróde³ spalania paliw. Dyrektywa wprowadzi³a limity emisjizanieczyszczeñ ze Ÿróde³ wytwarzaj¹cych energiê ze spalania paliw. Zgodnie z jej wymaga-niami kraje UE musz¹ ograniczyæ poziom emisji z poszczególnych grup kot³ów odprowa-dzaj¹cych spaliny przez wspólny komin, co wymusi modernizacjê instalacji energetycznych.47 [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Rola gazu ziemnego w polityce energetycznej Polski - stan obecny i perspektywy, Polityka energetyczna

Tematy