Rynek pracy i płace, Szkoła, rynek pracy, niepełnosprawni

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
-w
-
-
~
I!III!
1'" "... ~If i ;JII
Czesc IV
CENY CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH.
PODZIAL DOCHODÓW
Rozdzial
12
RYNEK PRACY I PLACE
Jak pamietamy, w gospodarce istnieja trzy podstawowe kategorie zasobów
(czynników produkcji), a mianowicie: praca, ziemia i kapital.
Sposób wynagradzania tych czynników produkcji, taki jak: place, renta, pro-
cent czy zysk, stanowi podstawe teorii dystrybucji, czyli podzialu dochodów.
Najwazniejszym czynnikiem produkcji jest niewatpliwie praca ludzka. Pra-
ca jest towarem szczególnego rodzaju, który pracodawca kupuje od pracownika
za pewna cene, czyli place. Placajest wiec cena pracy.
12.1. Popyt na prace i podaz pracy w warunkach doskonalej
konkurencji
12.1.1. Popyt na prace
Popyt na prace zglaszany jest na rynku przez przedsiebiorców.
W gospodarce rynkowej popyt na prace jest traktowany jako od-
wrotna zaleznosc miedzy placa realna (rozumianajako ilosc dóbr i uslug
nabywanych za place nominalna, przy danym poziomie cen) a wielko-
sciazatrudnienia w danym okresie
(ceteris paribus).
.
ii!
.J
240
Oznacza to, ze przy wyzszym poziomie plac pracodawcy beda zatrudniac
mniej pracowników, w porównaniu z ich niskim poziomem, który bedzie sprzy-
jac powiekszaniu zatrudnienia. Obrazuje to krzywa popytu na prace, która po-
dobnie jak inne krzywe popytu, nachylona jest w dól. Wzrost popytu na prace,
przy danej placy realnej, powoduje przesuniecie krzywej popytu z
Dl
do
Dz,
spadek zas - przesuniecie w lewo, do
D3
(rys. 12.1).
placerealne
(W)
I
D2
Dl
Dl
D2
o
liczba zatrudnionych (L)
Rys. 12.1. Krzywe popytu na prace
Ponizej przeanalizujemy popyt na prace w odniesieniu do krótkiego i dlu-
giego okresu. .
Analiza popytu na prace w krótkim okresie zaklada, ze kapital staly nie ule-
ga zmianie, co oznacza analize przy danym poziomie techniki.
Popyt na prace w krótkim okresie zalezy przede wszystkim od
dwóch czynników:
- popytu na wytwarzane produkty,
- krancowej produkcyjnosci pracy.
.
Popyt na prace nie ma charakteru bezposredniego. Jest to
popyt pochodny,
wynikajacy z popytu na wytwarzana produkcje. Im wiekszy popyt na wytwarza-
ne dobra i uslugi, tym wiekszy popyt na prace sluzaca do ich wyprodukowania
i tym wyzsze place
(ceteris paribus).
W analizie popytu przedsiebiorstwa na prace w krótkim okresie interesuje
nas, czy korzysci wynikajace z zatrudnienia dodatkowego pracownika przewyz-
szaja zwiazane z tym koszty. Dla przedsiebiorstwa dzialajacego w warunkach
wolnej konkurencji, krancowa korzysc z zatrudnienia dodatkowegó pracownika
równa jest wartosci krancowego produktu pracy
(WKPP),
zas krancowy koszt
CI
241
pracy
(KKP)
- placy dodatkowo zatrudnionego43.W tych warunkach
przedsie-
biorstwo zwieksza zatrudnienie do momentu, w którym wartosc krancowe-
go produktu pracy zrówna sie z krancowym
kosztem pracy
(WKPP
=
KKP).
Zaleznosc te przedstawia rysunek 12.2.
"
place
realne
Wo
o
LI
liczba zatrudnionych
Rys. 12.2. Wyznaczenie granicy oplacalnego zatrudnienia
W dlugim okresie,
kiedy wszystkie czynniki produkcji moga zostac
zmienione, popyt na prace zalezy od funkcji produkcji opisujacej do-
.stepne techniki wytwarzania oraz od cen czynników wytwórczych.
.
Wzrost kosztów pracy bedzie sklanial przedsiebiorstwo do zastepowania
pracy relatywnie tanszym czynnikiem, do stosowania technik bardziej kapitalo-
chlonnych. Postep techniczny upowszechnia pracooszczedne metody wytwarza-
nia i krzywa popytu na prace przesunie sie wówczas na lewo. W przypadku
przejscia do technik produkcji bardziej pracochlonnych, krzywa popytu na prace
przesunie sie odpowiednio na prawo (zob. rys. 12.1).
Omawiajac popyt na prace nie sposób pominac
czynniki makroekono-
miczne,
które odgrywaja bardzo wazna role w ksztaltowaniu popytu i sytuacji
na rynku pracy. Wsród tych czynników nalezy wymienic: tempo wzrostu pro-
duktu krajowego brutto (PKB), stan bilansu handlowego, tempo prywatyzacji
gospodarki czy dynamike rozwoju sektora malych i srednich przedsiebiorstw.
O tym bedzie szerzej mowa na zajeciach z makroekonomii.
43 Krancowy produkt pracy równy jest przyrostowi produkcji wynikajacemu z zatrudnienia
dodatkowego pracownika, przy danym zasobie kapitalu rzeczowego. Wartosc krancowego pro-
duktu pracy to iloczyn krancowego produktu pracy w jednostkach fizycznych i ceny produktu.
Krancowy koszt pracy to placa dodatkowo zatrudnionego pracownika.
242
12.1.2. Podaz pracy
Podaz
pracy oznacza liczbe pracowników chetnych do podjecia
pracy za oferowana na rynku place. Krzywa podazy pracy jest rosnaca
funkcja placy realnej
(ceteris paribus).
.
Przy wyzszej placy wiecej pracowników bedzie sklonnych podejmowac pra-
ce niz przy nizszej (rys. 12.3).
place
realne
Sz
S3
o
liczba zatrudnionych
Rys. 12.3. Krzywe podazy pracy
Wsród czynników wplywajacych na podaz rak do pracy nalezy przede
wszystkim wymienic
czynnik demograficzny
(liczba i struktura ludnosci we-
dlug plci, wieku i wyksztalcenia). Wiadomo, ze
zasoby pracy
tworza ludzie be-
dacy w wieku produkcyjnym (18-59 lat kobiety i 18-64 lat mezczyzni). Im
wiekszy jest ich udzial w ogólnej liczbie ludnosci, tym wieksza podaz rak do
pracy. W sytuacji bezrobocia, obnizanie górnej granicy wieku produkcyjnego
jest jedna z metod zmniejszania skali bezrobocia, a wiec zmniejszania potencjal-
nej podazy pracy.
Waznym czynnikiem aktywizujacym zawodowo jest
poziom wyksztalcenia.
Wsród osób z wyzszym wyksztalceniemjest najnizsza stopa bezrobocia (w Polsce
w ostatnich latach ksztaltuje sie ona na poziomie ok. 1,5% ogólu bezrobotnych).
Struktura ludnosci wedlug plci
równiez determinuje wielkosc podazy pra-
cy. Wiadomo, ze stopa aktywnosci zawodowej kobiet (z wielu powodów) jest
nizsza niz mezczyzn, w zwiazku z czym wyzszy udzial kobiet w populacji dane-
go spoleczenstwa (zwlaszcza w wieku rozrodczym) bedzie powodowal obnize-
nie podazy rak do pracy.
243
Oprócz czynnika demograficznego na podaz pracy wplywa imigracja i emi-
gracja ludnosci. Saldo miedzy tymi dwiema stronami migracji powieksza (gdy
imigracja wieksza) lub pomniejsza (gdy emigracja wieksza) podaz rak do pracy
w danym kraju.
W dluzszym okresie krzywa podazy pracy moze wiec zmieniac swoje polo-
zenie i przesuwac sie odpowiednio na prawo - pod wplywem zwiekszonej poda-
zy sily roboczej (np. gdy liczniejsze roczniki wchodza w wiek zdolnosci do pra-
cy lub zwieksza sie naplyw obcokrajowców), badz na lewo - w przypadku np.
obnizenia górnej granicy wieku produkcyjnego pracowników (rys. 12.3).
Niewatpliwie na podaz pracy maja tez wplyw poziom zasilków dla bezro-
botnych i wysokosc pomocy socjalnej udzielanej przez panstwo, które
- odpo-
wiednio wysokie w porównaniu z placa minimalna - moga zmniejszac podaz
pracy i powiekszac tzw. dobrowolne bezrobocie.
Równiez istotnym czynnikiem wplywajacym na podaz pracy bedzie koszt
alternatywny podjecia pracy wzgledem czasu wolnego. Uwzgledniajac koszty
alternatywne kazdej dzialalnosci, pracownik bedzie chcial wykorzystac swój
czas w taki sposób, aby krancowa korzysc, wynikajaca z godziny przeznaczonej
na jakas czynnosc, byla równa krancowej korzysci uzyskiwanej w przypadku
innego sposobu spedzania czasu. Racjonalny pracownik bedzie wiec rezygnowal
z dzialalnosci majacej dla niego mniejsza wartosc na rzecz dzialalnosci uznanej
za wartosciowsza. W zasadzie rozwazania na temat alternatywy: pracowac, czy
korzystac z przyjemnosci czasu wolnego dotyczy ludzi o malych aspiracjach
zyciowych. W wiekszosci przypadków ludzie stoja przed innym wyborem: mie-
dzy zwiekszonym wysilkiem pracy i podejmowaniem pracy w godzinach nad-
liczbowych oraz wyzszym' dochodem, umozliwiajacym lepsze zaspokojenie
aspiracji bytowych pracownika i czlonków jego rodziny, a pozytecznym wyko-
rzystaniem wiekszej ilosci czasu wolnego.
il
12.1.3. Równowaga na konkurencyjnym rynku pracy
Powyzej omówilismy najwazniejsze czynniki okreslajace popyt i podaz na
konkurencyjnym rynku pracy, gdzie ani pracodawca ani pracownik nie ma
wplywu na stawki plac, akceptujac je jako dane, uksztaltowane przez rynek na
podstawie gry popytu i podazy pracy. Równowage oraz stany nierównowagi na
takim rynku pracy przedstawia rysunek 12.4.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Rynek pracy i płace, Szkoła, rynek pracy, niepełnosprawni

Tematy